ÁP DỤNG THANG ĐIỂM HAPS (THE HARMLESS ACUTE PANCREATITIS SCORE) Ở BỆNH NHÂN VIÊM TỤY CẤP

Abstract

Viêm tụy cấp là tình trạng viêm cấp tính nhu mô tụy, rất thường gặp trên thế giới cũng như ở Việt Nam, tỷ lệ mới mắc hằng năm là 13-45 trường hợp/100.000 dân1. Diễn biến của viêm tụy cấp rất phức tạp và khó lường trước, từ viêm tụy cấp nhẹ thể phù nề tới viêm tụy cấp nặng thể hoại tử với nhiều biến chứng tại chỗ và toàn thân có tỷ lệ tử vong cao lên tới 17 % mặc dù được điều trị tích cực. Do đó đánh giá mức độ nặng và tiên lượng diễn biến của viêm tụy cấp từ đó lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp và phòng ngừa các biến chứng là rất quan trọng. Một thang điểm giúp cho đánh giá mức độ nặng và tiên lượng viêm tụy cấp cần phải đạt được các tiêu chí: đơn giản, dễ áp dụng, có độ tin cậy cao và chi phí thấp. Hiện nay có rất nhiều thang điểm đánh giá mức độ nặng và/hoặc tiên lượng viêm tụy cấp như thang điểm Ranson, thang điểm Imrie (Glasgow), thang điểm Apache II (Acute Physiology and Chronic Health Evaluation II), thang điểm Balthazar, thang điểm CTSI (Computed tomography severity index), thang điểm BISAP (Beside index severity in AP), thang điểm JSS (Japanese Sevirity System in Acute Pancreatitis), thang điểm HAPS (Harmless acute pancreatitis score). Tuy nhiên chưa có một thang điểm nào tỏ ra tối ưu trong việc đánh giá mức độ nặng và tiên lượng viêm tụy cấp. Trước đây thang điểm Ranson và APACHE II được sử dụng rộng trong lâm sàng để đánh giá mức độ nặng và tiên lượng viêm tụy cấp tuy có độ tin cậy cao nhưng khá phức tạp, đòi hỏi nhiều thông số, thời gian theo dõi kéo dài (ít nhất 48 giờ), cần nhiều xét nghiệm nên khó thực hiện rộng rãi cơ tuyến cơ sở. Thang điểm Balthazar, CTSI chỉ dựa vào các đặc điểm tổn thương trên chẩn đoán hình ảnh mà thiếu các yếu tố về tình trạng bệnh nhân, đòi hỏi trang thiết bị hiện đại không sẵn có, giá thàng cao và không có sự khác biệt so với các thang điểm lâm sàng2. Các thang điểm mới được đề nghị để đánh giá sớm viêm tụy cấp như Imrie cải tiến (Glasgow), BISAP, HAPS, JSS giúp đánh giá nhanh mức độ nặng và tiên lượng viêm tuỵ cấp ngay tại thời điểm nhập viện để tránh những trường hợp can thiệp sớm không cần thiết, đồng thời nhận biết sớm những trường hợp viêm tuỵ nặng để có kế hoạch điều trị tích cực nhằm giảm tỉ lệ biến chứng và tử vong. Hiện tại ở Việt Nam tuy đã có nhiều nghiên cứu về viêm tụy cấp nhưng những nghiên cứu về tiên lượng để đánh giá bệnh nhân viêm tụy cấp trong thời gian đầu nhập viện chưa được công bố nhiều. Vì thế chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Áp dụng thang điểm HAPS ở bệnh nhân viêm tụy cấp” với những mục tiêu sau: 1. Nhận xét thang điểm HAPS (The Harmless Acute Pancreatitis Score) ở bệnh nhân viêm tụy cấp. 2. Đối chiếu thang điểm HAPS với thang điểm Balthazar và thang điểm SIRS ở bệnh nhân viêm tụy cấp.