Nghiên cứu nồng độ MMP-9 và TIMP-1 trong huyết tương thai phụ tiền sản giật

Abstract

Tiền sản giật là rối loạn chức năng nhiều cơ quan liên quan đến thai nghén đặc trưng với sự xuất hiện triệu chứng tăng huyết áp và protein niệu hoặc các triệu chứng lâm sàng liên quan đến tổn thương nhiều cơ quan do ảnh hưởng của tiền sản giật. Tỉ lệ mắc tiền sản giật chiếm 2-8% phụ nữ mang thai nói chung, có sự khác nhau giữa các khu vực trên thế giới, cao hơn ở các nước đang phát triển (1,8-16,7%). Trong khi đó ở Việt Nam, theo loạt nghiên cứu từ năm 2012 đến năm 2016 tại Huế cho thấy tỷ lệ tiền sản giật khoảng 2,8 – 5,5%. Đây là một bệnh lý nghiêm trọng, có thể gây biến chứng nặng nề cho cả bà mẹ và thai nhi, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ và tử vong chu sinh. Ước tính, tiền sản giật liên quan tới hơn 50000 ca tử vong mẹ trên toàn thế giới mỗi năm. Hiện tại, chẩn đoán tiền sản giật vẫn dựa vào phát hiện sự thay đổi huyết áp động mạch, protein niệu, một số chỉ số sinh hóa và siêu âm Doppler động mạch tử cung. Quản lý và điều trị tiền sản giật không có sự thay đổi đáng kể nào so với trước đây, trong đó chủ yếu vẫn là điều trị triệu chứng như dùng thuốc hạ huyết áp, dự phòng chống co giật và phương pháp điều trị triệt để nhất cho đến nay vẫn là lấy thai ra khỏi tử cung. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng như ở Việt Nam tập trung vào dự phòng, phát hiện sớm, chẩn đoán và điều trị tiền sản giật trên lâm sàng. Tuy nhiên, nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của tiền sản giật vẫn chưa được hiểu biết rõ ràng, cho đến nay, cơ chế bệnh học của tiền sản giật vẫn là các giả thuyết, trong đó sự phát triển bất thường của những mạch máu ở nhau thai được xem là cơ chế chính. Để chứng minh những giả thuyết ấy, việc đi sâu tìm hiểu cơ chế bệnh sinh của tiền sản giật ở mức độ phân tử đã được các nhà khoa học trên thế giới chú trọng tới. Đáng chú ý là mối liên quan giữa enzyme tiêu protein gian bào (Matrix Metalloproteinase – MMP) và các chất ức chế metalloproteinase (TIMP) với sự phát triển của tiền sản giật. Matrix metalloproteinase (MMP) là một họ endoproteinase có tác dụng làm suy thoái các thành phần mô liên kết của chất nền ngoại bào. MMP đóng vai trò quan trọng trong tái cấu trúc nội mạc tử cung và mạch máu trong thai kỳ bình thường, giúp cho sự xâm nhập của các tế bào gai rau vào sâu lớp nội mạc và lớp cơ tử cung. Ngoài ra, trong cơ thể tồn tại chất điều hòa chức năng của MMP được gọi là chất ức chế metalloproteinase mô (Tissue Inhibitors of Metalloproteinase – TIMP). Luôn có sự cân bằng giữa MMP và TIMP trong cơ thể, khi cân bằng này mất đi có thể gây nên nhiều bệnh lý, trong đó có tiền sản giật. Matrix metalloproteinase 9 (MMP-9), còn được gọi là Gelatinase B, là một thành viên của họ enzyme MMP, đã có những nghiên cứu chứng minh sự thiếu hụt chất này trong huyết tương thai phụ tiền sản giật. TIMP-1 là một protein dưới nhóm của TIMP – chất ức chế metalloproteinase mô, TIMP-1 huyết thanh cao hơn đáng kể ở thai phụ tiền sản giật so với cả thai phụ bình thường và phụ nữ không mang thai. Mối liên quan giữa MMP-9 và TIMP-1 trong sự phát triển tiền sản giật ở phụ nữ mang thai cũng được đánh giá thông qua tỉ lệ MMP-9/TIMP-1, từ đó giúp đánh giá tốt hơn về cân bằng MMP-TIMP trong tiền sản giật. Có sự khác biệt nồng độ MMP-9 và TIMP-1 trong huyết tương thai phụ tiền sản giật ở các nghiên cứu thực hiện ở các vùng địa lý và các chủng tộc khác nhau. Vì vậy, để tìm hiểu nồng độ MMP-9 và TIMP-1 ở các thai phụ tại Việt Nam, chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu nồng độ MMP-9 và TIMP-1 trong huyết tương thai phụ tiền sản giật” với 2 mục tiêu: 1. Xác định nồng độ MMP-9, TIMP-1 và tỉ lệ MMP-9/TIMP-1 trong huyết tương thai phụ bình thường và thai phụ tiền sản giật. 2. Nhận xét mối liên quan giữa nồng độ MMP-9, TIMP-1 và tỉ lệ MMP-9/TIMP-1 trong huyết tương với một số triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của tiền sản giật.