Thiết lập giá trị tham chiếu cho một số chỉ số huyết học và hóa sinh ở thai phụ giai đoạn ba thai kỳ

Abstract

Mang thai có liên quan đến nhiều thay đổi sinh lý, có xu hướng ảnh hưởng đến hầu hết các hệ thống cơ thể; một số thay đổi ngay sau khi thụ thai tiếp tục cho đến khi sinh nở và thời kỳ hậu sản để phù hợp với nhu cầu của cả thai phụ và thai nhi. Hệ thống huyết học trải qua một loạt các thay đổi thích ứng trong quá trình chuẩn bị cho sự tạo máu và nuôi dưỡng thai nhi, đồng thời đóng vai trò như một tấm đệm chống lại sự mất máu khi sinh nở. Những thay đổi này bao gồm từ huyết tương tăng thể tích và khối lượng hồng cầu, tăng bạch cầu và những thay đổi miễn dịch đến trạng thái tăng đông tương đối của thai kỳ. Những thay đổi huyết học chính bao gồm: thiếu máu sinh lý, thay đổi chức năng bạch cầu và hệ miễn dịch, giảm tiểu cầu nhẹ, thay đổi về đông máu và tiêu sợi huyết.1 Mang thai gắn liền với những thay đổi sinh lý giúp nuôi dưỡng, tồn tại và phát triển của thai nhi. Các thông số hóa sinh phản ánh những thay đổi thích ứng này và rõ ràng khác biệt với trạng thái không mang thai. Chức năng thận của người phụ nữ, chuyển hóa carbohydrat và protein, đặc biệt các yếu tố nội tiết bị ảnh hưởng.2 Khi mang thai, natri huyết thanh thấp hơn khoảng giới hạn bình thường (3-5 mmol/l) vì sự gia tăng thể tích nội mạch và việc đặt lại hệ điều hành. Cung lượng tim và lưu lượng máu thận cũng được tăng lên. Điều này dẫn đến tăng mức lọc cầu thận (GFR) với việc giảm nồng độ urê huyết thanh, creatinin và acid uric. Tất cả các dấu hiệu của chức năng gan nói chung đều giảm hoặc thấp trong thời kỳ mang thai do tăng dịch ngoại bào. Do đó albumin huyết thanh, transaminase và bilirubin toàn phần thấp hơn so với trạng thái không mang thai. Ngoại lệ duy nhất là Alkaline phosphatase (ALP) trong huyết thanh tăng cao do ALP có nguồn gốc nhau thai. Trong thời kỳ mang thai, tổng lượng canxi, phosphat trong huyết thanh và magie có xu hướng thấp. Nồng độ canxi cũng bị ảnh hưởng bởi giảm nồng độ albumin. Nồng độ glucose lúc đói giảm trong mang thai vì tăng sử dụng.2 Hoạt động phân giải lipid tăng cường trong mô mỡ của thai phụ trong 3 tháng cuối của thai, kết quả làm phát triển chứng tăng lipid máu của thai phụ, chủ yếu tương ứng với tăng nồng độ triglyceride huyết tương, trong khi đó sự gia tăng nồng độ cholesterol (TC) và phospholipid ít hơn.3 Các chỉ số huyết học, đông máu và hóa sinh thay đổi rõ rệt trong thai kỳ. Chính vì những thay đổi này, phụ nữ mang thai dễ bị mắc các hội chứng như đái tháo đường thai kỳ, bệnh tim mạch, thiếu máu, giảm tiểu cầu, tăng bạch cầu, thuyên tắc mạch phổi và tiền sản giật. Sự thay đổi các thông số trong máu của thai phụ phần lớn gây ra bởi những biến đổi sinh lý xảy ra trong thời kỳ mang thai. Việc áp dụng khoảng tham chiếu của người phụ nữ khỏe mạnh bình thường đối với phụ nữ có thai là không phù hợp, không giúp ích cho việc đưa ra các quyết định lâm sàng phù hợp ở phụ nữ có thai. Do vậy, việc xây dựng khoảng tham chiếu riêng cho đối tượng này là vô cùng cần thiết. Trên thế giới đã có nhiều tài liệu xây dựng khoảng tham chiếu như nghiên cứu của Klajnbard và cộng sự (2010) về khoảng thời gian tham chiếu cụ thể theo tuổi thai,4 nghiên cứu của Jin và cộng sự (2017) xây dựng khoảng tham chiếu cho hóa sinh, đông máu và các thông số huyết học ở thai phụ khỏe mạnh ở Trung Quốc trong thời kỳ đầu và cuối thai kỳ,5 hay nghiên cứu của Collins Odhiambo và cộng sự (2017) về thiết lập khoảng tham chiếu trong mang thai bình thường đến sáu tháng sau sinh ở miền tây Kenya.6 Tuy nhiên, theo hiểu biết của chúng tôi, có rất ít nghiên cứu xây dựng khoảng tham chiếu các chỉ số huyết học, đông máu và hóa sinh cho phụ nữ mang thai ở Việt Nam. Do đó, nghiên cứu: “Thiết lập giá trị tham chiếu cho một số chỉ số huyết học và hóa sinh ở thai phụ giai đoạn ba thai kỳ” được thực hiện với hai mục tiêu: 1. Thiết lập giá trị tham chiếu cho một số chỉ số huyết học tế bào và đông máu cơ bản ở thai phụ giai đoạn ba thai kỳ. 2. Thiết lập giá trị tham chiếu cho một số chỉ số hóa sinh cơ bản ở thai phụ giai đoạn ba thai kỳ.