Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân lao đa kháng thuốc tại Hà Nội năm 2021

Abstract

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (TCYTTG - WHO Report 2020 - Global Tuberculosis Control), mặc dù đã đạt được một số thành tựu đáng kể trong công tác chống lao trong thời gian qua, bệnh lao vẫn đang tiếp tục là một trong các vấn đề sức khoẻ cộng đồng chính trên toàn cầu. TCYTTG ước tính năm 2019 trên toàn cầu có khoảng 10 triệu người hiện mắc lao, một con số đã giảm rất chậm trong những năm gần đây; 8,2% trong số mắc lao có đồng nhiễm HIV. Bệnh lao là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ hai trong các bệnh nhiễm trùng với khoảng 1,2 triệu người tử vong do lao và khoảng 208.000 người chết do lao trong số những người nhiễm HIV. Số tử vong này làm cho lao là một trong các bệnh gây tử vong hàng đầu ở nữ giới. Năm 2019 trên toàn cầu ước tính tỷ lệ mắc lao đa kháng thuốc là 3,3% trong số bệnh nhân mới và là 17,7% trong số bệnh nhân điều trị lại1 Xu hướng dịch tễ bệnh lao trên toàn cầu nói chung vẫn đang có chiều hướng giảm, nhưng chưa đủ để đạt được mục tiêu đã đặt ra vào năm 2020 là giảm 20% so với năm 2015. Tỷ lệ giảm trong giai đoạn 2015 đến 2019 là khoảng 9%, với tỷ lệ mới mắc giảm khoảng 2,3%/năm trong giai đoạn 2018-2019. Tương tự, tỷ lệ tử vong do lao cũng đang giảm trên toàn cầu, nhưng chưa thể đạt mục tiêu đặt ra vào năm 2020 là giảm 35% trong giai đoạn 2015 - 2020. Tỷ lệ tử vong giảm trong 2 năm 2018 - 2019 là khoảng 14%.1 Chương trình Chống lao Quốc gia Việt Nam được thành lập năm 1986 và xây dựng chiến lược DOTS (về điều trị có kiểm soát trực tiếp) được áp dụng từ năm 1992. Kể từ năm 1998, chương trình Phòng chống lao Quốc gia Việt Nam là một trong những chương trình thành công nhất về kết quả điều trị, với tỷ lệ điều trị thành công các ca bệnh lao AFB (+) mới liên tục đạt trên 90%. Mặc dù đạt được kết quả này nhưng Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 11 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 11 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới. Theo ước tính của Tổ chức y tế thế giới Việt Nam có khoảng 170.000 ca lao mắc mới mỗi năm (176/100.000). Trong đó tỷ lệ kháng đa thuốc trong bệnh nhân mới là 3,6%, trong nhóm bệnh nhân điều trị lại khoảng 17%2 Mặc dù, Việt Nam đã có chính sách hỗ trợ bệnh nhân lao như miễn phí thuốc điều trị3, tuy nhiên người bệnh vẫn còn gặp phải một số các rào cản trong quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh, bao gồm chi trả thêm các chi phí liên quan đến dịch vụ y tế, chi phí đi lại, nơi ở, thực phẩm, giảm thu nhập, năng suất và thời gian. Theo một nghiên cứu về chi phí của bệnh nhân lao tại ba nước: Ghana, Cộng hoà Dominica và Việt Nam, đã chỉ ra rằng có 27% bệnh nhân tại Việt Nam phải nghỉ việc trong quá trình điều trị và chi tiêu hộ gia đình tăng thêm do tăng chi phí thực phẩm và chăm sóc sức khoẻ lên đến 50%4. Trong một nghiên cứu tổng quan được công bố năm 2019 TS. Võ Xuân Nam và cộng sự đã Đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân lao đa kháng thuốc và tiền siêu/siêu kháng thuốc. Kết quả cho thấy chất lượng cuộc sống các bệnh nhân mắc bệnh lao bị ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ bởi tình trạng bệnh tật mà còn bởi áp lực kinh tế cũng như áp lực từ cộng đồng. Các bệnh nhân lao kháng thuốc sau khi được điều trị khỏi vẫn còn để lại những di chứng nặng nề về mặt thể chất cũng như tâm lý xã hội3. Ngoài gánh nặng về tiền bạc và thể chất bệnh nhân lao còn chịu thêm gánh nặng về tinh thần. Bệnh lao kháng thuốc không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân mà còn ảnh hướng tới thể chất, tình cảm và nhu cầu xã hội. Thành phố Hà Nội là tỉnh có số bệnh nhân lao kháng thuốc cao thứ 4 trong các tỉnh miền Bắc và số bệnh nhân lao đa kháng thuốc đang có xu hướng gia tăng qua các năm2. Do vậy, chúng tôi thực hiện nghiên cứu về Chất lượng cuộc sống của bệnh nhân lao kháng đa thuốc với 2 mục tiêu chính: 1. Mô tả chất lượng cuộc sống của bệnh nhân lao đa kháng thuốc tại Hà Nội năm 2021. 2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân lao đa kháng thuốc tại Hà Nội năm 2021