KHẢO SÁT NỒNG ĐỘ LIPOPROTEIN-ASSOCIATED PHOSPHOLIPASE A2 Ở BỆNH NHÂN HỘI CHỨNG MẠCH VÀNH CẤP

Abstract

Theo Tổ chức Y tế thế giới, bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong số 1 trên toàn cầu. Ước tính có khoảng 17,9 triệu người chết vì bệnh tim mạch vào năm 2016, chiếm 31% tổng số ca tử vong.1 Bệnh động mạch vành (BĐMV) và hội chứng mạch vành cấp (HCMVC) cùng gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong mỗi năm. HCMVC ở khu vực Châu Á- Thái Bình Dương là nguyên nhân gây tử vong chiếm khoảng một nửa gánh nặng toàn cầu.2 Ở Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế năm 2017, tỷ lệ tử vong của bệnh tim mạch là 200.000 người chiếm 33% tổng số ca tử vong, gấp 2 lần số tử vong do ung thư và gấp 10 lần số tử vong vì tai nạn giao thông.3 Do đó việc xác định các yếu tố nguy cơ nhằm can thiệp sớm để hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh tim mạch là rất quan trọng, đang được thế giới quan tâm. Các công cụ chẩn đoán được chấp nhận hiện nay để đánh giá nguy cơ tim mạch bao gồm các yếu tố nguy cơ truyền thống, các thang điểm ước tính nguy cơ (tính điểm rủi ro của Framingham và Reynolds), siêu âm động mạch cảnh, xét nghiệm điện tâm đồ gắng sức, siêu âm tim, chụp mạch vành và siêu âm nội mạch vành. Tuy nhiên, không có phương pháp nào trong số đó có thể đánh giá liệu bệnh nhân có bị các mảng xơ vỡ hay không, và mảng xơ vữa có dễ bị vỡ hay không.4 Lipoprotein - associated phospholipase A2 (Lp-PLA2) là enzym không phụ thuộc calci chủ yếu do đại thực bào và tế bào bọt tiết vào máu. Một nhóm acyl ngắn ở vị trí sn -2 của phospholipid trên LDL-C bị oxy hóa trở nên nhạy cảm với tác dụng thủy phân của Lp-PLA2, bị phân cắt thành lysophosphatidyl-choline (LysoPC) và axit béo bị oxy hóa (oxFA), đây là các chất gây viêm mạch.5 Ngoài ra, LysoPC còn góp phần sinh ra các loại gốc oxy hóa tự do (superoxide), bằng cách hoạt hóa enzym nicotinamide adenine dinucleotide phosphate oxydase (NADPH oxydase) và enzym nitric oxide synthase (NOS) của tế bào nội mô. Thông qua cơ chế này, Lp-PLA2 làm gia tăng sản xuất superoxide và nitric oxide, do đó làm rối loạn nội mô thành mạch, thúc đẩy sự phát sinh xơ vữa và mất ổn định mảng xơ vữa, làm mảng xơ vữa dễ vỡ, gây tăng tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân mắc bệnh động mạch vành (BĐMV).6 Lp-PLA2 đang được nghiên cứu là một chất chỉ điểm viêm đặc hiệu cho mạch máu, độ biến thiên sinh học thấp, không phụ thuộc khối lượng mỡ cơ thể, và tham gia trực tiếp vào sự hình thành mảng XVĐM.7 Trong chẩn đoán xơ vữa động mạch (XVĐM), Lp-PLA2 cho kết quả độ nhạy và độ đặc hiệu cao (lần lượt là 88,6% và 91%).8,9 Tại Việt Nam hiện chưa có nhiều nghiên cứu về Lp-PLA2 ở bệnh nhân HCMVC. Vì vậy, chúng tôi thực hiện nghiên cứu “Khảo sát nồng độ Lipoprotein – associated phospholipase A2 ở bệnh nhân hội chứng mạch vành cấp” với hai mục tiêu: 1. Đánh giá nồng độ Lp-PLA2 ở bệnh nhân hội chứng mạch vành cấp. 2. Mối liên quan giữa nồng độ Lp-PLA2 với một số yếu tố lâm sàng và cận lâm sàng.