THỰC TRẠNG ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG BỆNH DẠI SAU PHƠI NHIỄM CỦA BỆNH NHÂN TẠI TRUNG TÂM Y TẾ HUYỆN VĂN YÊN, TỈNH YÊN BÁI NĂM 2020

Abstract

Bệnh dại ở người là một bệnh do vi rút dại gây ra và tất cả các trường hợp đều tử vong sau khi có dấu hiệu lâm sàng. Có tới 95% số người tử vong do bệnh dại xảy ra ở châu Phi và châu Á, nơi mà bệnh dại ở động vật kiểm soát kém, các chương trình kiểm soát và tiếp cận các biện pháp dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) thích hợp rất hạn chế hoặc không tồn tại 1. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh dại phổ biến trên toàn thế giới. Mỗi năm có trên 10 triệu người bị động vật dại hoặc nghi dại cắn phải đi điều trị dự phòng bằng vắc xin dại, có khoảng 60.000-70.000 người bị chết do bệnh dại, phần lớn từ các nước thuộc vùng nhiệt đới, nơi có tới 3/4 dân số thế giới sinh sống. Ở các nước Đông Nam Á, hàng năm tỷ lệ chết vì bệnh dại chiếm 80% trên toàn thế giới trong đó có Việt Nam 2. Tại nước ta, bệnh dại lưu hành ở nhiều địa phương, với nguồn truyền bệnh chính là chó. Trong những năm gần đây bệnh dại luôn nằm trong số những bệnh truyền nhiễm có số trường hợp tử vong cao nhất. Hầu hết các trường hợp tử vong do dại là vì không đi tiêm phòng dại sau khi bị động vật nghi dại cắn, tập trung chủ yếu ở các đồng bào dân tộc thiểu số khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa do không có nhận thức đầy đủ về sự nguy hiểm của bệnh dại và sự lưu hành các ổ dịch dại trên chó, đặc biệt hiện tượng chó thả rông và không được tiêm vắc xin đầy đủ 3. Cùng với con số tử vong đó, hàng năm có trung bình khoảng 400.000 người bị chó, mèo cắn phải điều trị dự phòng bằng vắc xin dại, phí tổn tiền vắc xin ước tính hơn 600 tỷ đồng mỗi năm. Những ca tử vong do bệnh dại đã có thể phòng tránh được nếu thực hiện ba biện pháp chính bao gồm tiêm phòng cho chó, phòng tránh bị chó cắn và tới ngay cơ sở y tế để tiêm phòng nếu không may bị chó cắn 4. Hàng năm, hơn 15 triệu người trên toàn thế giới được tiêm phòng sau khi bị động vật cắn phần lớn trong số họ sống ở Trung Quốc và Ấn Độ. Người ta ước tính rằng trong trường hợp không có tiêm dự phòng thì khoảng 327.000 người sẽ chết vì bệnh dại ở Châu Phi và Châu Á mỗi năm 5. Yên Bái là tỉnh có bệnh dại lưu hành nhiều năm nay: từ năm 2015 đến hết năm 2019 toàn tỉnh có 7 ca tử vong do dại (năm 2015: 1 người, năm 2016: 1 người, năm 2017: 2 người, năm 2018: 2 người và năm 2019: 1 người). Huyện Văn Yên tỉnh Yên Bái từ năm 2015 đến hết năm 2019 trên địa bàn huyện có 1 người tử vong do dại (năm 2017: 1 người). Toàn bộ các trường hợp tử vong do bệnh dại đều không tiêm vắc xin/kháng huyết thanh phòng bệnh dại 6. TTYT huyện Văn Yên là điểm tiêm luôn có số lượng bệnh nhân phơi nhiễm dại lớn nhất trong tỉnh đến khám và tiêm vắc xin dự phòng sau khi bị động vật cắn lần lượt theo các năm là 2015: 909 người, năm 2016: 913 người, năm 2017: 1000 người; năm 2018: 1042 người; 2019: 1277 người 7,8. Vì vậy câu hỏi nghiên cứu được đặt ra là: đối tượng điều trị dự phòng dại gia tăng theo các năm liệu có những đặc điểm gì liên quan đến thực trạng của các bệnh nhân đến điều trị dự phòng không? Mức độ tuân thủ phác đồ điều trị dự phòng sau phơi nhiễm của bệnh nhân ở đây như thế nào? Cho đến nay trên địa bàn tỉnh Yên Bái vẫn chưa có nghiên cứu nào về vấn đề trên, để tìm hiểu chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: "Thực trạng điều trị dự phòng bệnh dại sau phơi nhiễm của bệnh nhân tại Trung tâm Y tế huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái năm 2020" với các mục tiêu sau: 1. Mô tả thực trạng và xử lý phơi nhiễm của bệnh nhân đến điều trị dự phòng bệnh dại và một số yếu tố liên quan tại Trung tâm Y tế huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái năm 2020. 2. Mô tả thực trạng tuân thủ phác đồ của bệnh nhân đến điều trị dự phòng bệnh dại sau phơi nhiễm tại Trung tâm Y tế huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái năm 2020.