KHẢO SÁT MẬT ĐỘ XƯƠNG Ở CÁC BỆNH NHÂN SỬ DỤNG GLUCOCORTICOIDS TẠI KHOA NỘI TIẾT BỆNH VIỆN BẠCH MAI

Abstract

Glucocorticoids (GC) là một loại corticorsteroid, thuộc nhóm hormon steroid hiện được sử dụng rộng rãi trên lâm sàng với các tác dụng chống viêm, ức chế miễn dịch, chống sốc. Hiện nay, GC được sử dụng rất phổ biến trong điều trị nhiều bệnh lý tự miễn như viêm khớp dạng thấp, xơ cứng bì, lupus ban đỏ hệ thống. Thống kê tại các nước trên thế giới cho thấy, khoảng 1 người trưởng thành và 3 người trưởng thành trên 50 tuổi có sử dụng GC 1. Tuy nhiên, việc lạm dụng các thuốc có chứa GC, bao gồm cả các thuốc thuốc nam, bắc đang trở thành một vấn đề nguy hiểm, gây ra nhiều hậu quả nặng nề, trong đó có loãng xương. 1–3 Sử dụng GC lâu dài được chỉ ra là căn nguyên hàng đầu gây loãng xương thứ phát ở người dưới 50 tuổi. 2 Bệnh xảy ra do sự mất cân bằng trong chuyển hóa xương, gây mất xương, làm thay đổi cấu trúc xương và từ đó dẫn tới loãng xương.2 Loãng xương do GC là tiến triển một cách âm thầm, không biểu hiện triệu chứng, do đó người bệnh không biết được cho đến khi bị gãy xương, đặc biệt là gãy xương cột sống và cổ xương đùi.1,2 ãy xương xảy ra ở khoảng 30-50% bệnh nhân sử dụng GC kéo dài.4 Điều nguy hiểm là khi bị gãy cổ xương đùi thì 50% bệnh nhân mất khả năng đi lại độc lập, 12-24% phụ nữ và 33% nam giới sẽ tử vong trong năm đầu tiên.5 LX do sử dụng C xuất hiện rất sớm. Người ta thấy rằng, ở bệnh nhân dùng GC thường hay giảm sớm MĐX, chủ yếu ở các vùng xương xốp như xương cột sống và xương sườn, nhưng cũng cả ở các vùng xương khác của cơ thể.2 Đặc biệt gãy xương do C có thể xảy ra khi mật độ xương vẫn trong giới hạn bình thường. Thêm nữa, LX do GC hay xảy ra ở các bệnh nhân lớn tuổi do có thoái khớp hoặc bệnh lý nền khác, đặc biệt là các bệnh lý viêm mạn t nh làm nặng thêm tình trạng loãng xương.

Một số nghiên cứu trên thế giới cho thấy nguy cơ gãy xương tăng lên chỉ 3 tháng sau khởi đầu điều trị C và đạt đỉnh vào thời điểm 12 tháng1. Bên cạnh đó, nguy cơ gãy xương đốt sống tăng lên gấp đôi và gãy xương đùi tăng lên 50 ở những bệnh nhân sử dụng C liều từ 2,5 – 7,5 mg mỗi ngày.1,2 Năm 2002, TP van Staa nghiên cứu về mối liên quan giữa sử dụng C đường uống và mật độ xương thấy rằng sử dụng GC liều tương đương prednisolone 5mg làm giảm MĐX và tăng nhanh nguy cơ gãy xương. Emile (2002) nghiên cứu trên 86 BN COPD cho thấy tỷ lệ loãng xương 39.5 và giảm MĐX 32,5%6. Việt Nam đã có 1 số nghiên cứu về vấn đề này. Năm 2008, Nguyễn Thị Nga đã nghiên cứu mật độ xương trên 232 bệnh nhân mắc bệnh khớp sử dụng GC cho thấy tỷ lệ LX của nhóm dùng GC là 64,4% tại vị trí cột sống thắt lưng và 59,3 tại vị trí cổ xương đùi.7 ần đây nhất, nghiên cứu của Vũ Văn Nguyên năm 2018 về tình trạng loãng xương trên 64 bệnh nhân có HC Cushing do sử dụng GC k o dài cho thấy tỷ lệ loãng xương là 62,5 , tỷ lệ giảm MĐX là 32,3 .8 Tuy nhiên, những nghiên cứu tại khoa Nội Tiết số lượng còn t, nhiều nghiên cứu chưa nêu được mối liên quan chi tiết giữa việc sử dụng GC và loãng xương. Đặc biệt, chúng tôi nhận thấy nhiều bệnh nhân vào khoa Nội Tiết thường vì các bệnh lý không liên quan đến loãng xương nhưng sử dụng GC khá nhiều và được phát hiện có tỷ lệ lớn có loãng xương, loãng xương nặng. Vì vậy, để góp phần tăng cường hiểu biết bệnh lý loãng xương do sử dụng GC kéo dài, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này với mục tiêu sau: 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và mật độ xương củ c c nh nh n ng g coco ticoi t i ho nội ti t B nh Vi n ch i 2. Tìm hiểu mối liên quan giữa mật độ xương với ng g coco ticoi s ở các b nh nhân nói trên.