Nhận xét đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh biến dạng ổ mắt di chứng chấn thương

Abstract

Biến dạng ổ mắt sau chấn thương hàm mặt là tình trạng ổ mắt thụt sâu, các bờ tự do của ổ mắt méo mó, di lệch góc trong, góc ngoài và/hoặc ảnh hưởng đến chức năng (song thị, giảm thị lực, nhìn mờ, hạn chế vận nhãn, lác) do các thay đổi cấu trúc giả phẫu các thành, bờ xương ổ mắt hoặc tình trạng teo đét, thoát vị mô mềm ổ mắt, hay gặp trong gãy xương tầng giữa mặt gây tổn thương xương ổ mắt [1]. Tổn thương này chiếm một phần đáng kể trong chấn thương vùng hàm mặt [2] với tỷ lệ ước tính tỷ lệ từ các nghiên cứu là 10% đến 20% [3],[4] và thường gặp nhất trong các chấn thương cơ giới [2]. Hai biến chứng quan trọng nhất sau chấn thương ổ mắt - kể cả đối với bệnh nhân đã được phẫu thuật - là lõm ổ mắt (do teo mỡ) [5] và sệ mi/lộn mi ra ngoài (ectropion) (do sẹo/sự lỏng lẻo của gân góc ổ mắt) [2]. Một trong những nguyên nhân nữa gây biến dạng ổ mắt là gãy các xương tầng giữa mặt do lực chấn thương khiến xương bị gãy vụn không thể kết hợp và cố định tốt khi mổ xử trí gãy xương, ngay cả khi được xử trí tại các cơ sở chuyên khoa sâu [6]. Biến dạng ổ mắt thường thấy rõ dần sau phẫu thuật hoặc sau chấn thương 6 tháng, khi sưng nề đã giảm và các thương tổn dần ổn định [7]. Biểu hiện lâm sàng của biến dạng ổ mắt sau chấn thương khá đa dạng với lõm ổ mắt đi kèm với những thay đổi cấu trúc thành xương, bờ xương và các góc ổ mắt có thể thấy rõ trên phim chụp cắt lớp vi tính hoặc X-quang [1]. Bên cạnh vấn đề thẩm mỹ, các rối loạn chức năng kèm theo cũng là một trong những nguyên nhân khiến bệnh nhân phải tái nhập viện điều trị. Điều này cho thấy việc đánh giá đúng mức thương tổn xương các thành ổ mắt cũng như tiên lượng chính xác nguy cơ biến dạng ổ mắt sau chấn thương đã được can thiệp phẫu thuật hoặc điều trị bảo tổn là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết. Đã có một số tác giả thế giới nghiên cứu và báo cáo về điều trị biến dạng ổ mắt di chứng chấn thương, tuy nhiên ở Việt Nam còn chưa nhiều báo cáo về vấn đề này. Xuất phát từ thực tiễn lâm sàng đó, cùng với mong muốn dựa trên cơ sở đặc điểm lâm sàng và X-quang để phân loại các dạng biến dạng ổ mắt di chứng chấn thương, tạo tiền đề cho phẫu thuật can thiệp hoặc chỉnh hình, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nhận xét đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh biến dạng ổ mắt di chứng chấn thương” với 2 mục tiêu sau: 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh biến dạng ổ mắt di chứng chấn thương. 2. Phân loại biến dạng ổ mắt di chứng chấn thương.