Đánh giá vai trò của Procalcitonin, c- reactive protein và bạch cầu đa nhân trung tính máu ngoại vi trong đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có nhiễm khuẩn

Abstract

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là một trong những nguyên nhân gây bệnh tật và tử vong hàng đầu trên toàn thế giới dẫn đến gánh nặng kinh tế ngày càng gia tăng. Tỷ lệ hiện mắc BPTNMT toàn cầu ước tính khoảng 9-10% ở lứa tuổi trên 40 1. Tại Việt Nam, tỷ lệ BPTNMT trong cộng đồng dân cư từ 40 tuổi trở lên là 4,2% và ước tính ở nước ta có khoảng 1,3 triệu người mắc BPTNMT cần chẩn đoán và điều trị năm 2009 2. Tỷ lệ chết do BPTNMT cũng tăng dần trên toàn thế giới. Năm 1990, BPTNMT là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 6 trong các nguyên nhân gây tử vong, theo WHO năm 2012 có hơn 3 triệu người tử vong vì BPTNMT, xếp hàng thứ 4 trong tất cả các nguyên nhân gây tử vong trên thế giới và dự kiến sẽ vươn lên hàng thứ 3 vào năm 2020 3, 4. Đợt cấp BPTNMT được coi là một quá trình diễn biến tự nhiên của bệnh và để lại nhiều hậu quả nặng nề như suy giảm nhanh chức năng hô hấp, giảm chất lượng cuộc sống, chiếm phần lớn chi phí điều trị bệnh và là nguyên nhân tử vong chính cho bệnh nhân. Đợt cấp làm hơn 1,5 triệu lượt người tới khám tại khoa cấp cứu trong đó gần 800.000 lượt nhập viện tại Mỹ hàng năm 5. Đợt cấp thường khởi phát do các yếu tố nguy cơ như nhiễm khuẩn, nhiễm vi rút, khói, bụi,… Việc xác định nguyên nhân đợt cấp do nhiễm khuẩn hay không giúp cho việc chỉ định kháng sinh hợp lý trong điều trị. Ước tính trên 50% đợt cấp BPTNMT là do nhiễm vi khuẩn và vi rút, tuy nhiên những yếu tố không nhiễm trùng cũng đóng vai trò khởi động đợt cấp. Có đến một phần ba số đợt cấp không xác định nguyên nhân 6,7. Các tiêu chuẩn theo GOLD và Anthonisen dựa vào các dấu hiệu lâm sàng hướng tới nguyên nhân nhiễm khuẩn trong đợt cấp BPTNMT là những tiêu chuẩn dễ thực hiện trong thực hành lâm sàng tuy nhiên khá chủ quan, dễ thay đổi và dao động lớn, trong khi dựa vào vi sinh thường khó khăn, tỷ lệ nuôi cấy được vi khuẩn phát triển còn thấp do tỷ lệ dùng kháng sinh phổ rộng ở cộng đồng còn cao. Gần 9/ 10 bệnh nhân được kê kháng sinh phổ rộng mặc dù chỉ có 50 -75% đợt cấp là liên quan đến nhiễm trùng trong đó phần lớn là nhiễm vi khuẩn và vi rút 8. Trước những thực tế như vậy gần đây một số tác giả sử dụng các biomarker viêm như một công cụ hổ trợ chẩn đoán đợt cấp BPTNMT do nhiễm khuẩn. Khi đợt cấp xảy ra quá trình viêm đường hô hấp và viêm toàn thân diễn ra mạnh mẽ với nhiều thay đổi so với giai đoạn ổn định. Trong các dấu ấn sinh học phản ánh quá trình viêm thì bạch cầu trung tính, CRP, Procalcitonin kết hợp với một số triệu chứng lâm sàng chính có thể hữu ích trong việc chẩn đoán xác định, chẩn đoán loại trừ nhiễm khuẩn hô hấp cũng như có tính chất định hướng trong việc sử dụng kháng sinh. Tuy nhiên việc áp dụng đồng thời các biomarker này trong việc xác định nhiễm khuẩn của đợt cấp BPTNMT vẫn còn chưa được áp dụng rộng rãi. Để làm rõ hơn vai trò của những dấu ấn sinh học này trong đợt cấp BPTNMT chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá vai trò của Procalcitonin, c- reactive protein và bạch cầu đa nhân trung tính máu ngoại vi trong đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có nhiễm khuẩn” nhằm hai mục tiêu sau: 1. Mô tả triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân đợt cấp BPTNMT có nhiễm khuẩn đến khám và điều trị tại Bệnh viện Phổi Trung ương 2019- 2020. 2. Đánh giá nồng độ và mối liên quan giữa procalcitonin, CRP và tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính máu ngoại vi với tình trạng nhiễm khuẩn trong đợt cấp BPTNMT.