Đánh giá tổn thương sợi trục bằng chuỗi xung DTI trên máy cộng hưởng từ 3.0 Tesla ở bệnh nhân nhồi máu não cấp trên lều

Abstract

Đột quỵ não là loại bệnh lý nặng, có tỷ lệ tử vong đứng hàng thứ ba sau ung thư và nhồi máu cơ tim1. Đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật lâu dài ở người trưởng thành, 25% - 74% trong số những bệnh nhân còn sống cần được hỗ trợ hoặc hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc cho các hoạt động sinh hoạt hàng ngày2. Đột quỵ não bao gồm nhồi máu não chiếm 80 – 85% và chảy máu não chiếm 15 – 20%. Liệt vận động là di chứng thường gặp nhất sau đột quỵ với hơn 50% bệnh nhân (BN) do liên quan đến tổn thương đường đi của bó sợi trục. Mặc dù có nhiều tiến bộ trong điều trị NMN cấp và phục hồi chức năng sau đột quỵ nhưng tỉ lệ BN phụ thuộc sau NMN vẫn chiếm 20% - 30%. Tiên lượng hồi phục vận động sau NMN là điều quan trọng đối với các chiến lược phục hồi chức năng cụ thể nhưng lại là một nhiệm vụ khó khăn. Nhiều nghiên cứu đã cố gắng dự đoán kết quả phục hồi liệt vận động ở BN NMN bằng cách sử dụng các dấu hiệu lâm sàng, phương pháp điện sinh lý và hình ảnh thần kinh chức năng. Tuy nhiên, những nghiên cứu này có một nhược điểm là không đánh giá được bó tháp- cấu trúc quan trọng nhất để điều khiển vận động, đặc biệt là điều khiển vận động tinh tế của bàn tay3. Trước đây, chẩn đoán tổn thương sợi trục chủ yếu dựa vào dấu hiệu lâm sàng Babinski (+). Chẩn đoán hình ảnh (CĐHA) tổn thương sợi trục gặp khó khăn do sợi trục đồng tín hiệu với chất trắng dưới vỏ trên ảnh cộng hưởng từ (CHT) và đồng tỷ trọng trên ảnh cắt lớp vi tính (CLVT). Thời gian gần đây, nhờ sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, chụp cộng hưởng từ (CHT) sức căng khuếch tán (SCKT) (DTI: Diffusion tensor imaging) là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại trong tạo ảnh cộng hưởng từ để đánh giá một số bệnh lý thần kinh. Mục đích của chụp chuỗi xung này là đánh giá các tổn thương sợi trục của não, tủy sống hoặc tìm liên quan giữa các tổn thương và bó thần kinh (BTK) để tránh làm tổn thương các bó thần kinh khi điều trị tổn thương. Chuỗi xung DTI đã được sử dụng lần đầu tiên trên máy CHT với từ lực 1.5 Tesla bởi tác giả Basser (2000)4 và cho thấy những giá trị trong việc khảo sát bó thần kinh (BTK). Tuy nhiên, việc áp dụng kỹ thuật này trên máy CHT 1.5 Tesla bộc lộ nhiều hạn chế khi hiển thị hình ảnh tại những nơi BTK đa hướng hay bắt chéo nhau. Hơn nữa, việc có nhiều thông tin nhiễu cũng khiến đánh giá tổn thương BTK gặp nhiều khó khăn. Máy CHT 3.0 Tesla do vậy đã được sử dụng để nghiên cứu chuỗi xung DTI, cho thấy hiệu quả vượt trội trong việc hiển thị hình ảnh BTK. Với cường độ từ trường mạnh hơn sẽ làm giảm ảnh hưởng của từ trường cục bộ giúp tăng tính chính xác của các thông tin định lượng và định tính thu được, thời gian chụp ngắn hơn cũng phù hợp khi thực hiện trong những trường hợp yêu cầu thời gian chụp nhanh gọn. Trên thế giới, đã có một số nghiên cứu đánh giá sự liên quan giữa tổn thương sợi trục với sự phục hồi vận động của bệnh nhân NMN cho thấy đây là phương pháp có giá trị cao, giúp ích nhiều trong tiên lượng nhồi máu não, để có kế hoạch điều trị thích hợp. Tuy vậy, tại Việt Nam hiện còn rất ít nghiên cứu đánh giá tổn thương sợi trục trên CHT sức căng khuếch tán ở bệnh nhân NMN. Để góp phần tìm hiểu thêm về liên quan giữa hình ảnh sợi trục trên CHT sức căng khuếch tán với lâm sàng của BN NMN, nhất là trên máy CHT 3.0 Tesla, chúng tôi tiến hành đề tài: “Đánh giá tổn thương sợi trục bằng chuỗi xung DTI trên máy cộng hưởng từ 3.0 Tesla ở bệnh nhân nhồi máu não cấp trên lều” với 2 mục tiêu: 1. Mô tả đặc điểm hình ảnh tổn thương sợi trục bằng CHT 3.0 Tesla sức căng khuếch tán ở bệnh nhân nhồi máu não cấp trên lều. 2. Đánh giá mối liên quan giữa tổn thương sợi trục với mức độ liệt và phục hồi chức năng vận động của bệnh nhân nhồi máu não cấp trên lều.