XáC ĐịNH ĐộT BIếN TRêN MộT Số VùNG TRọNG ĐIểM CủA GEN G6PD ở BệNH NHâN THIếU HụT ENZYME GLUCOSE-6- PHOSPHATE DEHYDROGENASE

Abstract

Glucose - 6 - phosphatase dehydrogenase (G6PD) là enzyme then chốt mở đầu cho con đường pentose phosphate trong chuyển hóa glucose, oxi hóa Glucose-6-phosphate thành 6-phosphogluconolactone, đồng thời chuyển NADP+ (nicotinamide adenine dinucleotide phosphate) thành NADPH.1 Trong tế bào hồng cầu, NADPH tham gia vào phản ứng chuyển glutathione từ dạng oxi hóa (GSSG) thành dạng khử (GSH) - giúp bảo vệ các nhóm sulphydryl của hemoglobin và màng tế bào hồng cầu khỏi các tác nhân oxi hóa. Hồng cầu của người bị thiếu G6PD sẽ bị tán huyết nhanh chóng dưới tác dụng của các tác nhân oxy-hoá.2 Thiếu G6PD là bệnh lý di truyền về enzyme phổ biến nhất ở người. Đa số các trường hợp thiếu hụt G6PD không có triệu chứng hoặc chỉ biểu hiện nhẹ như vàng da sơ sinh. Tuy nhiên, khi tiếp xúc với một số loại thuốc, hóa chất hay thức ăn có tính oxi hóa cao có thể dẫn đến các hội chứng lâm sàng biểu hiện bằng những cơn tan máu.3 Enzyme G6PD là sản phẩm mã hóa của gen G6PD nằm trên nhánh dài của nhiễm sắc thể giới tính X tại vị trí Xq28, gen có độ dài khoảng 18,5 kb; gồm 13 exon và 12 intron.4 Đột biến trên gen G6PD sẽ dẫn đến việc giảm hoặc ngừng quá trình tổng hợp enzyme, gây ra bệnh thiếu enzyme G6PD. Đến nay, hơn 180 đột biến đã được xác định trên thế giới, trong đó hầu hết là đột biến thay thế một nucleotide, phân bố dọc trên 13 exon của gen. Đột biến với số lượng cao nhất tại exon 10.5 Tuy nhiên, theo các nghiên cứu điều tra về sự phân bố đột biến, các dạng đột biến tìm thấy là khác nhau ở những quốc gia, vùng lãnh thổ khác nhau. Điểm nóng đột biến (hot spot) ở các nước châu Á được cho là ở exon 9,11,12.6 Trên thế giới có khoảng 400 triệu người mắc bệnh thiếu enzyme G6PD4. Tỷ lệ mắc bệnh có sự khác nhau khá lớn giữa các quốc gia và các nhóm dân tộc. Tại Việt Nam, đây cũng là một bệnh khá phổ biến, chiếm tỷ lệ dao động khoảng 0,3-9%.6 Điều trị bệnh tạm thời dừng lại ở điều trị triệu chứng vì vậy phát hiện sớm nhằm tư vấn giúp nâng cao chất lượng sống cho người bệnh, phòng tránh được các biến chứng có thể xảy ra do thiếu enzyme G6PD là việc làm quan trọng và ý nghĩa. Nhằm củng cố thêm chẩn đoán chính xác bệnh và đóng góp vào cơ sở dữ liệu về nghiên cứu bệnh thiếu enzyme G6PD tại Việt Nam và đặc biệt trên nhóm dân tộc Kinh, chúng tôi tiến hành đề tài “Xác định đột biến trên một số vùng trọng điểm của gen G6PD ở bệnh nhân thiếu hụt enzyme glucose - 6 - phosphate dehydrogenase” với mục tiêu: 1. Hoàn thiện phương pháp giải trình tự gen xác định đột biến trên exon 9, 10, 11, 12 của gen G6PD. 2. Xác định đột biến trên exon 9, 10, 11, 12 của gen G6PD ở bệnh nhân thiếu hụt enzyme G6PD bằng kỹ thuật giải trình tự gen.