RỐI LOẠN GIẤC NGỦ VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRÊN BỆNH NHÂN PARKINSON

Abstract

Bệnh Parkinson là bệnh lý thoái hóa thần kinh hay gặp chỉ xếp sau bệnh Alzheimer,1 đặc trưng bởi các triệu chứng vận động gồm giảm động, run khi nghỉ, cứng và mất ổn định tư thế. Quá trình thoái hóa thần kinh trong bệnh Parkinson xảy ra ở toàn bộ hệ thống thần kinh, từ hệ thần kinh ruột ngoại vi cho đến những vùng đã được biết đến khá rõ ở thân não, lan tỏa lên một số khu vực của vỏ não.2 Do vậy, những triệu chứng vận động chỉ là một phần trong bức tranh toàn cảnh về tất cả những rối loạn xảy ra trên bệnh nhân Parkinson. Theo thời gian, sự chú ý cũng như hiểu biết của các nhà nghiên cứu và các nhà lâm sàng ngày càng tăng ở phương diện các triệu chứng ngoài vận động của bệnh. Các triệu chứng này có thể biến đổi từ rối loạn giấc ngủ, rối loạn chức năng hệ thần kinh tự chủ cho đến các triệu chứng tâm thần, các thay đổi về mặt nhận thức...3 Như vậy, các rối loạn ngoài vận động trên bệnh nhân bệnh Parkinson có biểu hiện rất đa dạng, thấy trên các giai đoạn khác nhau của bệnh nhưng nhìn chung thường bắt đầu nhiều năm trước khi khởi phát các triệu chứng vận động. Rối loạn giấc ngủ là một trong những rối loạn ngoài vận động rất phổ biến trong bệnh Parkinson, với tỷ lệ gặp thay đổi từ 40% đến 96% số bệnh nhân.4,5 Các vấn đề này có thể xảy ra nhiều năm trước khi xuất hiện các triệu chứng vận động, cả ở giai đoạn sớm, giai đoạn muộn của bệnh với mức độ nghiêm trọng tăng dần theo tiến triển của bệnh.6 Các hiểu biết về cơ chế gây rối loạn giấc ngủ trên bệnh nhân Parkinson còn chưa đầy đủ, tuy vậy người ta xác định đây là một rối loạn do tác động đa nhân tố. Chính vì lý do đó, các kiểu rối loạn giấc ngủ trong quần thể bệnh nhân Parkinson cũng rất đa dạng, với các kiểu chính có thể kể đến gồm: mất ngủ, buồn ngủ quá nhiều vào ban ngày, các rối loạn vận động liên quan đến giấc ngủ như hội chứng chân không yên, cử động chi có chu kỳ, rối loạn hành vi, cảm xúc, giấc mơ trong lúc ngủ (parasomnia), ngưng thở do tắc nghẽn khi ngủ... Cùng với các triệu chứng ngoài vận động khác, rối loạn giấc ngủ là một trong những vấn đề ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Parkinson. Rất nhiều nghiên cứu về những yếu tố liên quan đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân Parkinson đã chỉ ra rối loạn giấc ngủ là yếu tố dự báo độc lập và quan trọng cho chất lượng cuộc sống thấp.7,8 Một số nghiên cứu còn quan sát thấy sự suy giảm chất lượng cuộc sống của cả người chăm sóc khi bệnh nhân Parkinson có rối loạn giấc ngủ.9 Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu về bệnh Parkinson chủ yếu tập trung nhiều về đặc điểm dịch tễ, biểu hiện lâm sàng, các yếu tố ảnh hưởng, vấn đề dùng thuốc và phục hồi chức năng... Tuy vậy, hiện chưa có công trình nào đánh giá về các rối loạn giấc ngủ cũng như các yếu tố liên quan đến rối loạn giấc ngủ. Chính vì các lý do nêu trên, chúng tôi tiến hành đề tài: “Rối loạn giấc ngủ và một số yếu tố liên quan trên bệnh nhân Parkinson” nhằm hai mục tiêu: 1. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng của rối loạn giấc ngủ trên bệnh nhân Parkinson. 2. Nghiên cứu một số yếu tố liên quan đến rối loạn giấc ngủ trên bệnh nhân Parkinson.