TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG VÀ NHẬN XÉT KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ THIẾU HỤT HORMON TĂNG TRƯỞNG Ở TRẺ EM TẠI BỆNH VIỆN NHI TRUNG ƯƠNG.

Abstract

Thiếu hụt hormone tăng trưởng (GHD) là một trong những rối loạn nội tiết phổ biến, đặc trưng bởi tình trạng lùn, giảm phát triển cơ xương, rối loạn chuyển hóa và giảm chất lượng sống. Khoảng 25% trẻ có chiều cao dưới -3SD bị thiếu hụt hormone tăng trưởng 2 và 97% trẻ thiếu hormon tăng trưởng bị thiếu hụt về cân nặng cũng như chiều cao.3 Cho đến nay, việc sử dụng hormone GH tái tổ hợp (rhGH) trong điều trị thiếu hormon tăng trưởng (GHD) cho thấy tác dụng hiệu quả, có thể cải thiện chiều cao cuối cùng (FH) 8,7 – 10,7 cm ở nam và 7,7 – 9,5 cm ở nữ. Kết quả tối ưu về chiều cao cuối cùng khi điều trị bằng somatropin thường đạt được khi bệnh nhân bắt đầu điều trị sớm trước 9 tuổi.4 Do vậy, việc phát hiện và điều trị thiếu hormone tăng trưởng sớm là rất quan trọng. Tuy nhiên, đáp ứng điều trị không đồng đều ở các bệnh nhân, gợi ý có sự góp phần của nhiều yếu tố ảnh hưởng.5 Trong các yếu tố đó, tình trạng dinh dưỡng giữ vai trò nền tảng. Dinh dưỡng không chỉ quyết định khả năng phát triển thể chất nói chung mà còn có mối liên hệ mật thiết với chức năng của trục GH - IGF-1. Các nghiên cứu cho thấy tình trạng suy dinh dưỡng, đặc biệt là suy dinh dưỡng protein - năng lượng, có thể làm giảm tiết GH và hạ thấp nồng độ IGF-1 trong máu, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng chậm tăng trưởng.5 Ngược lại, thiếu hụt GH cũng ảnh hưởng tiêu cực đến thành phần cơ thể, dẫn đến tăng khối mỡ, giảm khối nạc, rối loạn chuyển hóa lipid - glucose, khiến tình trạng dinh dưỡng của trẻ bị ảnh hưởng kép.5 Bên cạnh đó, sử dụng hormone tăng trưởng cũng ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng của trẻ, bao gồm cả quá trình hấp thu và chuyển hóa chất dinh dưỡng.6 Ngoài protein và năng lượng, các vi chất dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng. Vitamin D và kẽm có mối liên quan chặt chẽ đến phát triển chiều cao thông qua điều hòa chuyển hóa xương và tham gia vào hệ thống IGF-1.7 Thiếu vitamin D, canxi có thể làm giảm hiệu quả tạo xương dù GH và IGF-1 bình thường. Kẽm được chứng minh là vi chất ảnh hưởng đến tổng hợp IGF-1 và sự phát triển mô. Ngoài ra, thiếu máu do thiếu sắt cũng thường gặp ở trẻ em Việt Nam, ảnh hưởng đến chuyển hóa oxy và năng lượng, gián tiếp làm suy giảm quá trình tăng trưởng.8 Như vậy, có thể thấy tình trạng dinh dưỡng toàn diện, bao gồm cả đại dưỡng chất và vi chất, có vai trò quyết định đến mức độ phát triển của trẻ GHD và hiệu quả điều trị bằng rhGH. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy trẻ GHD có tình trạng dinh dưỡng kém thường đáp ứng kém hơn với liệu pháp rhGH, tốc độ tăng trưởng sau 1 - 2 năm điều trị thấp hơn so với nhóm có dinh dưỡng tốt.9 Tuy nhiên, ở Việt Nam, những nghiên cứu về tình trạng dinh dưỡng, đặc biệt là vi chất dinh dưỡng ở trẻ GHD còn rất hạn chế. Hầu hết các nghiên cứu trong nước mới dừng lại ở mô tả lâm sàng, cận lâm sàng hoặc kết quả điều trị bằng rhGH mà chưa đi sâu phân tích mối liên hệ giữa dinh dưỡng và hiệu quả điều trị. Chính vì vậy, đề tài: “Tình trạng dinh dưỡng và nhận xét kết quả điều trị thiếu hụt hormone tăng trưởng ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung ương” được thực hiện với hai mục tiêu sau: 1. Mô tả tình trạng dinh dưỡng ở trẻ thiếu hụt hormon tăng trưởng tại Bệnh viện Nhi Trung ương. 2. Nhận xét kết quả điều trị thiếu hụt hormon tăng trưởng ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung ương.