Kết quả cải thiện tình trạng dinh dưỡng bằng tư vấn cho trẻ mắc bệnh thận mạn có lọc màng bụng tại Bệnh viện Nhi Trung ương

Abstract

Bệnh thận mạn (BTM) là một bệnh lý tiến triển mạn tính, không hồi phục, đặc trưng bởi sự suy giảm dần chức năng lọc của thận theo thời gian. Ở trẻ em, bệnh thận mạn do nhiều nguyên nhân khác nhau như bất thường bẩm sinh của hệ tiết niệu, viêm cầu thận mạn, bệnh lý di truyền hoặc chuyển hóa.1 Khi chức năng thận giảm nặng, trẻ ở bệnh thận mạn giai đoạn cuối (ESRD) và cần điều trị thay thế thận, trong đó lọc màng bụng (LMB) là phương pháp được lựa chọn phổ biến nhất cho trẻ em nhờ tính hiệu quả, an toàn và hiệu quả có thể làm tại nhà.2 Tuy nhiên, trẻ BTM có lọc màng bụng (LMB) phải đối diện với nhiều thách thức về dinh dưỡng và chuyển hóa.1 Tỷ lệ suy dinh dưỡng (SDD) ở nhóm bệnh nhân này rất cao, từ 30–70%, tuỳ thuộc vào mức độ bệnh, chế độ lọc và điều kiện chăm sóc dinh dưỡng.3,4 SDD ở đây không chỉ làm giảm tăng trưởng mà còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, kéo dài thời gian nằm viện, tăng nặng tình trạng bệnh nền và biến chứng, giảm hiệu quả điều trị đồng thời tăng nguy cơ tử vong. Cơ chế gây SDD rất phức tạp và đa yếu tố: giảm khẩu phần ăn do chán ăn, buồn nôn, do chế độ ăn hạn chế; tăng dị hóa do viêm mạn tính, toan chuyển hóa; mất protein qua nước tiểu và đặc biệt là mất protein qua dịch lọc; cùng với đó là sự rối loạn chuyển hóa các chất dinh dưỡng (đạm, lipid, điện giải, vi chất…).5 Vì vậy, việc duy trì tình trạng dinh dưỡng tối ưu là mục tiêu quan trọng hàng đầu trong điều trị toàn diện bệnh thận mạn nhi khoa. Trong thực hành lâm sàng, dinh dưỡng ở nhóm trẻ này còn nhiều thách thức. Trước đây, quan điểm suy thận thì phải kiêng ăn được áp dụng rộng rãi với mục tiêu giảm gánh nặng chuyển hóa nitrogen cho thận, tránh tăng ure máu.6 Tuy nhiên, ở giai đoạn cuối khi trẻ đã phải lọc màng bụng, quan điểm này không còn phù hợp. Việc ăn quá hạn chế đạm có thể khiến trẻ dị hóa, giảm khối cơ, giảm albumin huyết thanh, dẫn đến suy dinh dưỡng nặng hơn. Ở chiều ngược lại, nếu ăn đạm quá mức và không được kiểm soát, có thể làm tăng ure, phospho, kali máu… ảnh hưởng đến cân bằng nội môi và hiệu quả lọc. Do đó, chế độ ăn của nhóm trẻ này cần được điều chỉnh một cách cá thể hóa dựa trên: tuổi, cân nặng, mức lọc cầu thận còn lại, lượng dịch lọc, kết quả xét nghiệm sinh hóa, mức độ mất protein qua dịch lọc và tình trạng dinh dưỡng thực tế.7 Chính ở đây, tư vấn dinh dưỡng cá thể đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng, hướng dẫn, giám sát khẩu phần hợp lý, nhằm đạt được mục tiêu cân bằng giữa hạn chế gánh nặng chuyển hóa và đảm bảo nhu cầu tăng trưởng của trẻ.8 tại việt nam, tư vấn dinh dưỡng cho bệnh nhi btm có lmb chưa được thực hiện thường quy. nhiều gia đình vẫn chưa được hướng dẫn cụ thể về cách lựa chọn thực phẩm, chia khẩu phần, bổ sung năng lượng và protein hợp lý theo từng giai đoạn. tư vấn dinh dưỡng cá thể hóa, khoa học và liên tục là yếu tố chủ đạo để cải thiện tình trạng dinh dưỡng, duy trì cân bằng nội môi, đồng thời nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhi btm có lmb. can thiệp dinh dưỡng đúng đắn có thể giúp chậm tiến triển tổn thương thận còn lại, giảm biến chứng, cải thiện tăng trưởng và thể trạng chung của trẻ. Nghiên cứu: “Kết quả cải thiện dinh dưỡng bằng tư vấn cho trẻ mắc bệnh thận mạn có lọc màng bụng tại Bệnh viện Nhi Trung ương” được thực hiện với hai mục tiêu cụ thể: 1. Mô tả tình trạng dinh dưỡng của trẻ mắc bệnh thận mạn đang điều trị lọc màng bụng tại Bệnh viện Nhi Trung ương trong giai đoạn 2024–2025. 2. Đánh giá kết quả cải thiện tình trạng dinh dưỡng sau can thiệp tư vấn chế độ ăn ở nhóm bệnh nhi nêu trên.