Đặc điểm của rối loạn điện giải trên người bệnh suy thượng thận do dùng Glucocorticoid

Abstract

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC Tên đề tài: Đặc điểm của rối loạn điện giải trên người bệnh suy thượng thận do dùng Glucocorticoid Tác giả: Hoàng Thị Nhật – Trường Đại học Y Hà Nội (2025) 1. Đặt vấn đề Glucocorticoid (GCs) là nhóm thuốc có vai trò quan trọng trong điều trị nhiều bệnh lý mạn tính. Tuy nhiên, việc sử dụng kéo dài hoặc liều cao gây ức chế trục hạ đồi – tuyến yên – thượng thận (HPA), dẫn đến suy thượng thận do thuốc. Biến chứng đáng chú ý là rối loạn điện giải (RLĐG) gồm hạ Na+, hạ hoặc tăng K+, gây nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mô tả đặc điểm RLĐG và phân tích các yếu tố liên quan ở bệnh nhân suy thượng thận do GCs. 2. Mục tiêu 1) Mô tả đặc điểm của rối loạn điện giải (Na+, K+) trên người bệnh suy thượng thận do dùng GCs tại Bệnh viện Bạch Mai. 2) Phân tích một số yếu tố liên quan đến rối loạn điện giải (loại, liều, đường dùng, thời gian, ngừng thuốc). 3. Phương pháp nghiên cứu - Thiết kế: Nghiên cứu mô tả cắt ngang. - Địa điểm: Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai. - Đối tượng: Bệnh nhân chẩn đoán suy thượng thận do dùng GCs, cortisol máu 8h sáng <100 nmol/L. - Phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22.0, p<0.05 được coi là có ý nghĩa thống kê. 4. Kết quả 4.1. Đặc điểm chung Đa số bệnh nhân thuộc nhóm tuổi trung niên, nữ giới chiếm ưu thế. Bệnh lý nền thường gặp nhất là cơ xương khớp (78,5%). Loại GCs phổ biến nhất là methylprednisolone (81,9%), tiếp theo là prednisolone. Phần lớn bệnh nhân dùng thuốc đường uống, một số dùng tiêm khớp hoặc tiêm tĩnh mạch. 4.2. Đặc điểm rối loạn điện giải - Hạ Na+ máu: là rối loạn phổ biến nhất, chiếm tỷ lệ cao nhất. Cơ chế do giảm cortisol gây tăng tiết ADH dẫn đến giữ nước và hạ Na+. Biểu hiện lâm sàng: mệt, buồn nôn, đau đầu, lú lẫn. Có mối tương quan giữa mức độ hạ Na+ và liều, đường dùng, thời điểm ngừng thuốc. - Hạ K+ máu: gặp ở bệnh nhân dùng hydrocortisone hoặc methylprednisolone liều cao, do hoạt tính mineralocorticoid gây tăng thải K+. Biểu hiện: yếu cơ, thay đổi ECG (sóng T dẹt, sóng U cao). - Hạ Na+ kèm tăng K+: thường gặp khi ngừng thuốc đột ngột hoặc trong cơn suy thượng thận cấp. Cơ chế do giảm hiệu quả của aldosterone. - Hạ Na+ kèm hạ K+: gặp ở người bệnh dùng methylprednisolone liều cao, biểu hiện lâm sàng nặng hơn. - Nhóm dùng thuốc hoàn tán chứa GCs có tỷ lệ RLĐG cao (48,2%), thường nặng và kéo dài do liều không kiểm soát. 5. Bàn luận RLĐG là biến chứng thường gặp và phức tạp ở bệnh nhân suy thượng thận do GCs. Mức độ rối loạn phụ thuộc vào loại, liều, thời gian và đường dùng thuốc. Tiêm khớp và tiêm tĩnh mạch gây RLĐG nặng hơn. Tự ý ngừng thuốc là yếu tố nguy cơ cao nhất của suy thượng thận cấp. Methylprednisolone và hydrocortisone liên quan nhiều nhất đến hạ Na+ và hạ K+. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, nhấn mạnh vai trò của cortisol và aldosterone trong duy trì cân bằng Na+/K+. 6. Kết luận 1) Hạ Na+ máu là rối loạn thường gặp nhất, sau đó là hạ K+ và rối loạn hỗn hợp. 2) RLĐG liên quan chặt chẽ với liều, loại, đường dùng và việc ngừng GCs. 3) Nhóm thuốc hoàn tán chứa corticoid là nguyên nhân tiềm ẩn đáng chú ý. 4) Cần theo dõi điện giải và cortisol định kỳ ở người dùng GCs dài ngày. 7. Kiến nghị - Bác sĩ cần hướng dẫn người bệnh giảm liều dần, không tự ngừng thuốc. - Bệnh nhân cần được giáo dục về dấu hiệu RLĐG và cơn suy thượng thận cấp. - Tăng cường kiểm soát việc sử dụng thuốc chứa GCs không kê đơn. Kết luận: Luận văn góp phần cung cấp dữ liệu lâm sàng quan trọng giúp nhận diện và phòng ngừa RLĐG ở người bệnh suy thượng thận do glucocorticoid, hỗ trợ tối ưu hóa điều trị nội tiết trong thực hành lâm sàng.