Thực trạng điều trị rối loạn lipid máu theo phân tầng nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân Đái tháo đường typ 2 tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Abstract

Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh chuyển hoá mạn tính đặc trưng bởi lượng đường trong máu tăng cao, bệnh phát triển khi tuyến tuỵ của một người không sản xuất đủ lượng insulin hoặc cơ thể không sử dụng một cách hiệu quả lượng insulin được tạo ra. Đây là một trong những bệnh lý chuyển hoá phổ biến nhất ở các nước phát triển đồng thời cũng tăng nhanh ở các nước đang phát triển. Tỉ lệ mắc bệnh ở người lớn từ 18-99 tuổi ước tính khoảng 8,4% vào năm 2017 và được dự đoán sẽ tăng lên đến 9,9% vào năm 2045, trong đó tỉ lệ mắc ĐTĐ trong độ tuổi 65- 69 tuổi ở các nước thu nhập cao gấp khoảng 3 lần so với các nước thu nhập thấp1. ĐTĐ typ 2 chiếm tỉ lệ lớn nhất vào khoảng 90%, diễn biến lâu dài và dẫn đến nhiều biến chứng mạn tính như bệnh lý tim mạch, thận, mắt, thần kinh... Trong tương lai ĐTĐ sẽ ngày càng là gánh nặng đối với sức khoẻ và kinh tế của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Rối loạn lipid máu (RLLPM) là tình trạng bệnh lý khi có một hoặc nhiều thông số lipid bị rối loạn. RLLPM được phát hiện cùng lúc với một số bệnh lý tim mạch, nội tiết, chuyển hoá đồng thời cũng là yếu tố nguy cơ của những bệnh này2. RLLPM ở bệnh nhân ĐTĐ xuất hiện do sự tăng nồng độ acid béo tự do thứ phát sau khi có tình trạng kháng insulin, đặc trưng bởi sự tăng cao của các chỉ số Triglycerid (TG), LDL-C cùng với sự giảm nồng độ HDL-C trong máu. RLLPM là biến chứng chiếm tỉ lệ cao ở bệnh nhân mắc ĐTĐ typ 2, theo nghiên cứu trong nước tỷ lệ RLLPM ở bệnh nhân ĐTĐ typ 2 khoảng 85-86%3,4, đặc biệt là tăng cao chỉ số TG và LDL-C. Statin là một trong những thuốc điều trị RLLPM cần được sớm sử dụng ở các bệnh nhân ĐTĐ typ 2 để giảm tỷ lệ biến chứng tim mạch. Biến chứng tim mạch ĐTĐ là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu của những bệnh nhân mắc ĐTĐ typ 2. Nghiên cứu cho thấy rằng, so với những người không mắc ĐTĐ thì bệnh nhân ĐTĐ có nguy cơ tăng gấp 2 đến 4 lần tỉ lệ đột quỵ và tử vong tim mạch5. Hiệp hội tim mạch Châu Âu (ESC) năm 2016 đã phân tầng bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ tim mạch ra thành 4 nhóm từ nguy cơ thấp đến nguy cơ rất cao, trong đó bệnh nhân ĐTĐ và có RLLPM luôn nằm ở nhóm nguy cơ cao và rất cao6. Đến năm 2019, ESC đã đưa ra một bảng phân chia nguy cơ tim mạch riêng cho các bệnh nhân ĐTĐ thành 3 nhóm nguy cơ rất cao, nguy cơ cao và nguy cơ trung bình7. Đối với bệnh lý tim mạch, việc điều trị RLLPM là một trong những vấn đề được ưu tiên hàng đầu, đặc biệt là chỉ số LDL-C. Theo một phân tích tổng hợp ở 18686 bệnh nhân ĐTĐ thì với mỗi mức giảm 39 mg/dL LDL-C thì có thể giảm 9% tỷ lệ tử vong do nguyên nhân tim mạch8. Do đó phát hiện và điều trị sớm các RLLPM có ý nghĩa rất quan trọng trong việc dự phòng các biến cố tim mạch9,10, đặc biệt là duy trì nồng độ LDL-C ở giới hạn cho phép. Hiệp hội Tim mạch Châu Âu (ESC) 2019 đã đưa ra mục tiêu LDL-C cho từng nhóm bệnh nhân ĐTĐ dựa trên phân loại nguy cơ tim mạch, đây được coi như một cơ sở cho các bác sĩ lâm sàng theo dõi và điều trị RLLPM cho bệnh nhân ĐTĐ typ 2. Đa phần bệnh nhân ĐTĐ typ 2 tại Việt Nam thuộc nhóm có yếu tố nguy cơ tim mạch rất cao là các bệnh nhân đã có biến chứng tại cơ quan đích hoặc có nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch, từ đó đặt ra vấn đề cho các bác sĩ lâm sáng cần phải đánh giá chính xác nguy cơ biến chứng tim mạch trên từng bệnh nhân, đưa ra phác đồ điều trị kiểm soát lipid máu sớm và phù hợp. Bệnh viện Đại học Y Hà Nội là một trong những bệnh viện lớn ở miền Bắc, nơi thường xuyên tiếp nhận và thăm khám cho nhiều bệnh nhân đến từ các tỉnh phía bắc và vùng bắc trung bộ. Để khảo sát và đánh giá thực trạng điều trị RLLPM ở bệnh nhân ĐTĐ typ 2 và các yếu tố ảnh hưởng tới kết quả điều trị, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài mang tên: "Thực trạng điều trị rối loạn lipid máu theo phân tầng nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội" với các mục tiêu: 1. Thực trạng điều trị rối loạn lipid máu theo phân tầng nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. 2. Nhận xét một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị rối loạn lipid máu ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu.