XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ CHẨN ĐOÁN HẸP ĐỘNG MẠCH THẬN CỦA CHỈ SỐ TỐC ĐỘ ĐỈNH TÂM THU VÀ TỶ SỐ TỐC ĐỘ ĐỈNH TÂM THU THẬN - CHỦ TRÊN SIÊU ÂM DUPLEX MẠCH THẬN

Abstract

Tăng huyết áp được coi là bệnh phổ biến nhất trên thế giới ảnh hưởng đến khoảng 20-25% dân số trong độ tuổi trưởng thành1 và khoảng 50% số người trên 70 tuổi.2 Tỷ lệ tăng huyết áp thứ phát khoảng 5-10%,3 có thể lên tới 50% trong một số quần thể cá biệt.3 Hẹp động mạch thận là nguyên nhân gây tăng huyết áp thứ phát phổ biến nhất và dễ xác định nhất.4 Ngoại trừ tăng huyết áp gây ra do dùng thuốc, tăng huyết áp thứ phát do hẹp động mạch thận (renovascular hypertension - RVHT) đáp ứng với điều trị tốt hơn bất kỳ loại tăng huyết áp nào khác, bệnh lí này có thể kiểm soát và trong một số trường hợp thậm chí có thể được chữa khỏi hoàn toàn bằng can thiệp hay phẫu thuật.5 Nguyên nhân do xơ vữa động mạch chiếm hơn 90% các trường hợp hẹp động mạch thận (renal artery stenosis - RAS) và nguyên nhân đứng hàng thứ hai là bệnh lí loạn sản xơ cơ (fibromuscular dysplasia - FMD).6 Khoảng một phần tư số bệnh nhân mắc RAS có thể tiến triển thành bệnh suy thận do thiếu máu cục bộ.7 Tăng huyết áp thứ phát do hẹp động mạch thận (RVHT) được ước tính chịu trách nhiệm cho khoảng 20% số bệnh nhân bị suy thận giai đoạn cuối (end-stage chronic kidney disease - CKD IV) phụ thuộc vào lọc máu chu kỳ đến cuối đời.8 Do đó, bệnh nhân có tăng huyết áp và suy thận mãn tính tiến triển nên được kiểm tra sàng lọc để loại trừ nguyên nhân tăng huyết áp thứ phát do hẹp động mạch thận (RVHT) để ngăn ngừa tổn thương thận tiến triển thành teo thận không hồi phục.9 Hiện tại, một loạt các xét nghiệm nhằm phát hiện và chẩn đoán RVHT được phổ biến khá rộng rãi. Một xét nghiệm sàng lọc bệnh tốt là xét nghiệm thỏa mãn các tiêu chí: ít gây hại, tiết kiệm, hạn chế việc sử dụng của chất tương phản độc với thận hoặc bức xạ ion hóa và quan trọng nhất là độ nhạy cao và nâng cao giá trị tiên lượng trong trường hợp bệnh nhân âm tính với RVHT.10 Siêu âm Duplex động mạch thận (renal artery Duplex ultrasound - RADUS) được đưa vào ứng dụng nhằm chẩn đoán và đánh giá RAS từ hơn ba mươi năm trở lại đây.111213 Siêu âm Duplex động mạch thận (RADUS) là một kỹ thuật không xâm lấn, hiệu quả kinh tế cao và được ứng dụng rộng rãi trong việc sàng lọc và chẩn đoán RAS. Ưu thế của RADUS là có thể được áp dụng ở trên bệnh nhân suy thận ở bất kì giai đoạn nào và có thể được tiến hành lặp đi lặp lại mà không gây ra bất kỳ rủi ro hoặc khó chịu nào cho bệnh nhân. Tuy vậy, tiêu chí đánh giá cũng như ngưỡng giá trị tới hạn (cut-off value) của các phép đo của RADUS hiện vẫn được tranh luận và có sự khác biệt giữa các trung tâm, điều này ảnh hưởng đến sự cân bằng giữa độ nhạy và độ đặc hiệu của RADUS trong việc chẩn đoán RAS.11,13,14,15 Các tiêu chí truyền thống của RADUS hiện đang được sử dụng để chẩn đoán bệnh nhân dương tính với RAS (tương đương với việc giảm từ 60% đường kính nguyên thủy của động mạch thận trở lên) dựa trên sự kết hợp của tốc độ dòng máu tối đa trong thời kì tâm thu (peak systolic velocity - PSV) trong lòng động mạch thận và tỷ lệ giữa vận tốc cực đại trong thì tâm thu của dòng máu chảy trong động mạch thận và động mạch chủ bụng ở ngang mức xuất phát của động mạch thận, hay còn gọi là tỷ lệ động mạch thận – động mạch chủ (renal – aorta ratio - RAR). 15,16,17 Vì những lí do trên, chúng tôi thực hiện nghiên cứu trên các chỉ số siêu âm Duplex mạch thận nhằm vào hai mục tiêu: 1. Mô tả một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của các bệnh nhân được chẩn đoán hẹp động mạch thận trên phim chụp cắt lớp vi tính đa dãy. 2. Xác định giá trị chẩn đoán hẹp động mạch thận của chỉ số tốc độ đỉnh tâm thu và tỷ số tốc độ đỉnh tâm thu thận- chủ trên siêu âm Duplex mạch thận.