THỰC TRẠNG TIÊM CHỦNG ĐẦY ĐỦ, ĐÚNG LỊCH CHO TRẺ DƯỚI 1 TUỔI TẠI HUYỆN BÌNH LIÊU TỈNH QUẢNG NINH NĂM 2020 VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN

Abstract

Trên thế giới, chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) được đánh giá là một trong những chương trình chăm sóc sức khỏe thiết thực và hiệu quả nhất trong việc chủ động phòng chống bệnh tật, đồng thời thực hiện công ước quốc tế về quyền trẻ em và đã trở thành chương trình ưu tiên của mọi quốc gia. Ước tính hàng năm tiêm chủng đã cứu sống khoảng 2-3 triệu trẻ em trên toàn cầu. Nhờ tiêm chủng vắc xin mà nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm được thanh toán, loại trừ hoặc khống chế như bệnh đậu mùa, bại liệt, uốn ván, sởi. 1 Tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi được tiêm chủng đầy đủ (TCĐĐ) là một trong những chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá chất lượng của chương trình TCMR. Tại Việt Nam, Chương trình TCMR được triển khai trên toàn quốc từ năm 1985 phòng 6 bệnh cơ bản là lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, và sởi. Tỷ lệ TCĐĐ cho trẻ dưới 1 tuổi liên tục tăng lên theo các năm và kể từ năm 1995 luôn được duy trì ở mức trên 90% ở quy mô tuyến tỉnh. Nhờ việc duy trì tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi rất cao trong nhiều năm qua, Chương trình TCMR đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Theo ước tính có khoảng 6,7 triệu ca mắc và 42.900 ca tử vong do các bệnh bại liệt, uốn ván sơ sinh, sởi, bạch hầu, ho gà phòng được nhờ triển khai vắc xin trên diện rộng trong tiêm chủng thường xuyên và tiêm chủng chiến dịch 2. Tại Việt Nam vẫn còn nhiều bệnh truyền nhiễm vẫn đang lưu hành như sởi, rubella, ho gà, bạch hầu ... cho nên mặc dù tỷ lệ tiêm chủng đạt mức cao trên quy mô tỉnh nhưng tỷ lệ tiêm chủng không đồng đều trên quy mô tuyến xã, huyện nên nguy cơ bùng phát dịch bệnh vẫn còn hiện hữu 3. Trên thực tế, năm 2014, Việt Nam ghi nhận 15.033 ca mắc sởi với 148 ca tử vong. Vụ dịch sởi xảy ra tản mát ở hầu hết các tỉnh/thành phố (TP), trong đó 88,2% trường hợp chưa được tiêm chủng hoặc không rõ tiền sử tiêm chủng 4. Năm 2018 ghi nhận 700 ca mắc ho gà, với 2 ca tử vong. Trong số 344/700 ca mắc ho gà có thông tin ca bệnh cho thấy, trẻ dưới 1 tuổi chiếm tỷ lệ mắc cao nhất (85,8%); 43,9% ca mắc ho gà không được tiêm chủng hoặc không rõ tiền sử tiêm chủng;18,4% không được tiêm chủng đủ mũi. Trong năm 2018 cũng ghi nhận 13 trường hợp mắc bệnh bạch hầu với 4 ca tử vong. Trong đó 58,3% là chưa tiêm vắc xin phòng bệnh hoặc không rõ tiền sử tiêm chủng, 33,3% trường hợp tiêm chủng chưa đủ mũi theo lịch tiêm chủng 5. Việc tiêm chủng đầy đủ các vắc xin cơ bản cho trẻ dưới 1 tuổi và tiêm chủng đủ mũi, đúng lịch sẽ giúp trẻ có hiệu quả phòng bệnh tốt nhất. Những trường hợp trẻ không tiêm chủng, tiêm chủng muộn so với lịch, tiêm chủng không đủ mũi đều có nguy cơ mắc bệnh. Bình Liêu là một huyện miền núi biên giới nằm ở cực bắc của tỉnh Quảng Ninh và là một trong những địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn nhất tỉnh. Mật độ dân cư thưa, không tập trung, các điểm dân cư cách xa nhau và xa trung tâm. Toàn huyện có 7 đơn vị hành chính cấp xã với trên 96% là đồng bào dân tộc thiểu số 6. Theo kết quả tiêm chủng mở rộng năm 2018, 2019 của Dự án Tiêm chủng mở rộng thì tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ dưới 1 tuổi trên toàn quốc là 94,8%, 94,0% và của tỉnh Quảng Ninh là 97,0% và 94,1% 5,7. Trong khi tỷ lệ này huyện Bình Liêu đạt lần lượt là 89,4% và 92,4%. Do vậy, câu hỏi đặt ra vì sao tỷ lệ TCĐĐ trên địa bàn huyện Bình Liêu lại thấp hơn? Tỷ lệ TCĐĐ, đúng lịch thực tế là bao nhiêu? Các yếu tố chính liên quan đến những vấn đề này là gì? Có thể khắc phục được các vấn đề tồn tại hay không? Việc tiến hành nghiên cứu đánh giá tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch và các yếu tố liên quan là rất cần thiết và có ý nghĩa quan trọng nhằm cung cấp bằng chứng và cơ sở đề xuất các giải pháp thích hợp góp phần cải thiện công tác TCMR trên địa bàn huyện nói riêng và các tỉnh miền núi phía bắc nói chung. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Thực trạng tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh năm 2020 và một số yếu tố liên quan”. Nghiên cứu thực hiện với các mục tiêu sau: 1. Xác định tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch 08 loại vắc xin trong chương trình Tiêm chủng mở rộng cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh năm 2020. 2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch 08 loại vắc xin trong chương trình Tiêm chủng mở rộng cho trẻ dưới 1 tuổi tại huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh năm 2020.