ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, XÉT NGHIỆM VÀ MỘT SỐ ĐỘT BIẾN GEN F9 Ở BỆNH NHÂN HEMOPHILIA B TẠI VIỆN HUYẾT HỌC – TRUYỀN MÁU TRUNG ƯƠNG

Abstract

Hemophilia là bệnh ưa chảy máu, do tổn thương gen tổng hợp yếu tố đông máu: yếu tố VIII hoặc YT IX. Nếu thiếu hụt yếu tố VIII gây ra hemophilia A, thiếu hụt yếu tố IX gây ra hemophilia B. Nguyên nhân thiếu hụt các yếu tố đông máu là do các đột biến trên gen F8 và F9. Các gen này nằm trên nhiễm sắc thể (NST) giới tính X, di truyền lặn, do đó bệnh gặp chủ yếu ở nam giới, còn phụ nữ là người mang gen bệnh. Các đột biến làm biến đổi cấu trúc gen, gây suy giảm khả năng tổng hợp protein của gen. Tùy từng loại đột biến và vị trí xảy ra đột biến sẽ tạo ra các mức độ thiếu hụt yếu tố đông máu khác nhau gây ra bệnh mức độ nhẹ, trung bình hay mức độ nặng. Biểu hiện lâm sàng chủ yếu của bệnh là chảy máu khó cầm ở nhiều bộ phận của cơ thể, hay gặp nhất là chảy máu ở khớp và cơ. Nếu người bệnh được chẩn đoán sớm và điều trị đầy đủ thì họ hoàn toàn có một cuộc sống bình thường. Còn nếu chẩn đoán muộn và điều trị không đầy đủ thì người bệnh có thể tàn tật hoặc thậm chí tử vong. Theo ước tính của liên đoàn hemophilia thế giới tần số mắc bệnh hemophilia chung là 1/10,000 trẻ em sinh ra.1 Tỷ lệ mắc hemophilia B 1/30,000 trẻ nam.2 Although the prevalence of hemophilia B is generally stated as being one in 30 000 males, reported rates in different countries vary widely, and probably partly depend on the level of healthcare provision. In a survey using World Federation for Hemophilia data, the prevalence of hemophilia B per 100 000 males in 103 countries ranged from 0.01 (Nigeria) to 8.07 (Ire- land) Although the prevalence of hemophilia B is generally stated as being one in 30 000 males, reported rates in different countries vary widely, and probably partly depend on the level of healthcare provision. In a survey using World Federation for Hemophilia data, the prevalence of hemophilia B per 100 000 males in 103 countries ranged from 0.01 (Nigeria) to 8.07 (Ire- land) Although the prevalence of hemophilia B is generally stated as being one in 30 000 males, reported rates in different countries vary widely, and probably partly depend on the level of healthcare provision. In a survey using World Federation for Hemophilia data, the prevalence of hemophilia B per 100 000 males in 103 countries ranged from 0.01 (Nigeria) to 8.07 (Ire- land) Ở Việt Nam ước tính có khoảng 6000 ca mắc hemophilia.3 Theo tác giả A.M. Street: cứ 1 bệnh nhân hemophilia có khoảng 5 người phụ nữ mang gen trong gia đình.4 Nếu không chẩn đoán di truyền cho gia đình bệnh nhân thì số lượng bệnh nhân trong cộng đồng thực tế sẽ rất nhiều, thực sự trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội, ảnh hưởng đến nhiều thế hệ. Việc chẩn đoán bệnh hemophilia chủ yếu dựa vào đặc điểm lâm sàng và xét nghiệm đông máu, phân biệt hemophilia A và hemophilia B dựa vào nồng độ yếu tố VIII/IX, chẩn đoán di truyền cho người bệnh hemophilia còn chưa phổ biến ở các nước đang phát triển như Việt Nam, chủ yếu dựa vào phân tích phả hệ hay phân tích liên kết. Phân tích liên kết để chẩn đoán người mang gen dựa trên các đa hình nucleotid là phương pháp đơn giản, chi phí thấp, phù hợp với điều kiện kinh tế nước ta nhưng chưa áp dụng được hiệu quả do còn nhiều hạn chế. Ngày nay với sự tiến bộ của ngành sinh học phân tử, các nhà khoa học đã phân tích được DNA của bệnh nhân hemophilia B để xác định chính xác các tổn thương gen gây bệnh hemophilia B, cũng như kiểm soát bệnh tốt hơn nhờ phát hiện người phụ nữ mang gen bệnh và tư vấn di truyền trước hôn nhân, tăng hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh tật và nâng cao chất lượng quản lý, chăm sóc sức khỏe trong cộng đồng. Tại Việt Nam mới có một nghiên cứa về khảo sát đột biến gen F9 trên bệnh nhân hemophilia B tại BV nhi đồng 1 với cỡ mẫu nhỏ mà chưa có nghiên cứu nào đánh giá đầy đủ về lâm sàng, xét nghiệm và khảo sát đột biến gen F9 trên bệnh nhân hemophilia B với cỡ mẫu lớn. Do vậy chúng tôi tiến hành đề tài “Đặc điểm lâm sàng, xét nghiệm và một số đột biến gen F9 ở bệnh nhân hemophlia B tại Viện Huyết học – Truyền máu TW” với mục tiêu: 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và xét nghiệm của bệnh nhân hemophiia B. 2. Khảo sát một số đột biến gen F9 và liên quan với đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân hemophilia B tại Viện Huyết học – Truyền máu TW.