NHẬN XÉT SỰ THAY ĐỔI CHỈ SỐ XƯƠNG BÁNH CHÈ SAU PHẪU THUẬT THAY KHỚP GỐI TẠI BỆNH VIỆN XANH PÔN

Abstract

Thoái hóa khớp, trong đó có thoái hoá khớp gối (THKG) là bệnh lý phổ biến và là một trong các nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật ở người cao tuổi. Bệnh hầu hết gặp ở mọi quốc gia, chủng tộc và vùng địa lý. Bệnh thường gặp ở nữ giới, cao tuổi, tỉ lệ nữ:nam xấp xỉ 2,5:11, 2,3,4,5,6. Thay khớp gối toàn phần (TKGTP) là phẫu thuật cắt bỏ phần sụn khớp bị hỏng và thay thế vào đó bằng các bộ phận khớp nhân tạo. Trên thế giới, phẫu thuật TKGTP đã được tiến hành từ những năm 1970, và tại Việt Nam cũng được tiến hành từ cách đây hơn 20 năm, đem lại chất lượng cuộc sống tốt hơn cho bệnh nhân bị THKG. Mặc dù có những kết quả khả quan do cải thiện mức độ đau, khả năng đi lại và chức năng khớp gối, tuy nhiên một số thay đổi về cơ sinh học khớp gối cũng như các biến chứng của khớp bánh chè-lồi cầu đùi dẫn đến tình trạng cứng gối, mất vững, đau khớp, vỡ bánh chè, đứt gân bánh chè,… vẫn là những vấn đề trăn trở của các phẫu thuật viên cũng như làm cho bệnh nhân e ngại khi cân nhắc việc thay khớp gối nhân tạo. Có khá nhiều yếu tố liên quan đến phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến sự thay đổi cơ sinh học khớp gối như: sự xoay ngoài của lồi cầu, góc ngả sau của mâm chầy, chiều cao khe khớp, .... và tương quan của xương bánh chè và lồi cầu xương đùi, trong đó thường gặp là tình trạng xương bánh chè xuống thấp (XBCXT). Xương bánh chè xuống thấp được mô tả lần đầu tiên bởi Blazina vào năm 1975 ở Hội nghị Chấn thương chỉnh hình Hoa Kỳ7, XBCXT là tình trạng khoảng cách từ cực dưới xương bánh chè đến điểm cao và trước nhất của xương chày là nhỏ hơn 1 đến 2 cm8, quan hệ này sẽ dẫn đến hạn chế tầm vận động khớp, đau phía sau xương bánh chè9. Một định nghĩa khác toàn diện hơn về XBCXT là vị trí của rãnh lồi cầu đùi giảm khoảng cách với cực dưới xương bánh chè và mặt khớp của xương chày với hoặc ko với sự co ngắn của gân bánh chè10. Có hai khái niệm XBCXT: xương bánh chè xuống thấp thật và giả xương bánh chè xuống thấp11. Xương bánh chè xuống thấp thật (XBCXTT) là tình trạng xương bánh chè nằm thấp hơn vị trí giải phẫu nguyên thuỷ của nó, thường gặp do gân bánh chè ngắn lại so với bình thường, có thể do chấn thương gân, do phẫu thuật như tạo hình dây chằng chéo sử dụng gân bánh chè, phẫu thuật đục xương sửa trục mâm chày, hoặc do phẫu thuật TKGTP hay phẫu thuật khác gây dính gân bánh chè vào phía trước mâm chầy. Trong trường hợp giả xương bánh chè xuống thấp (GXBCXT), gân bánh chè và xương bánh chè bình thường, nhưng vị trí của xương bánh chè thấp hơn so với lồi cầu đùi và mâm chày, bản chất là do tương quan của xương bánh chè và rãnh ròng rọc xương đùi bị thay đổi do phẫu thuật mà nguyên nhân thường gặp nhất là do “đường khe khớp” bị lên cao. Vấn đề này đã được nghiên cứu rất nhiều trên thế giới, như tác giả Koshino12 đã thấy 65% bệnh nhân có gân bánh chè ngắn lớn hơn 10% chiều dài, trong khi đó Weale báo cáo tỉ lệ này là 34%13, Floren báo cáo rằng có 37% bệnh nhân đã bị rút ngắn gân bánh chè >5% thông qua đường mổ tiêu chuẩn và 14% bệnh nhân đã rút ngắn 10%10. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện tại chưa có nghiên cứu nào nghiên cứu về chiều cao của xương bánh chè nói chung, XBCXT nói riêng sau phẫu thuật THGTP, và mối liên quan giữa XBCXT đến kết quả phẫu thuật thay khớp gối toàn phần, vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài này với 02 mục tiêu: 1. Nhận xét chỉ số xương bánh chè sau phẫu thuật thay khớp gối toàn phần. 2. Đánh giá kết quả phẫu thuật thay khớp gối toàn phần tại bệnh viện Xanh Pôn.