XÁC ĐỊNH ĐỘT BIẾN MẤT ĐOẠN AZF TRÊN NAM GIỚI VÔ TINH VÀ THIỂU TINH

Abstract

Vô sinh là một trong những vấn đề sức khỏe sinh sản gây ảnh hưởng lớn đến cuộc sống hạnh phúc của rất nhiều cặp vợ chồng và toàn xã hội. Các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ vô sinh trên thế giới chiếm khoảng 12%-15% các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ tương đương với 50-80 triệu cặp vợ chồng.1 Theo nghiên cứu gần đây của Tổ chức Y tế thế giới, có khoảng 20% là vô sinh không rõ nguyên nhân, 80% có nguyên nhân trong đó vô sinh do nữ chiếm 40% do nam chiếm 40% và do cả 2 vợ chồng là 20%.2 Trong các nguyên nhân do nam giới thấy có khoảng 10-15% trường hợp không có tinh trùng và 5% ít tinh trùng có bất thường về mặt di truyền.1 Việc chẩn đoán nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới là một trong những yêu cầu bắt buộc trước khi tiến hành điều trị và thực hiện tư vấn di truyền. Xét nghiệm tinh dịch đồ là xét nghiệm quan trọng để xác định tình trạng vô sinh nam. Tuy nhiên nguyên nhân rối loạn vật chất di truyền gây ra hoặc ở rất nhiều bệnh nhân vô sinh nam giới nhiều khi không được phát hiện để quyết định hướng điều trị và tư vấn di truyền. Trong những năm gần đây, di truyền học người ngày càng phát triển mạnh mẽ và có nhiều thành tựu cùng với việc ứng dụng các kĩ thuật sinh học phân tử đã giúp cho các thầy thuốc lâm sàng tìm hiểu sâu hơn về các nguyên nhân gây hoặc ITT dẫn đến vô sinh ở nam giới do rối loạn vật chất di truyền. Hiện nay việc ứng dụng các kĩ thuật sinh học phân tử vào chẩn đoán nguyên nhân vô sinh ở nam giới do mất đoạn nhỏ trên NST Y đang phổ biến trên thế giới. Ở mức độ phân tử, người ta đã phát hiện những vùng gen đặc hiệu (vùng AZF-Azoospermia Factor) bao gồm AZFa, AZFb, AZFc.3 Mỗi vùng AZF chứa nhiều gen khác nhau và mất đoạn trong các vùng này được xác định là nguyên nhân gây ra sự suy giảm tinh trùng được coi là nguyên nhân bất thường di truyền thứ hai sau hội chứng Klinefilter gây ra vô sinh ở nam giới.3 Phát hiện những mất đoạn nhỏ trên NST Y sẽ cung cấp thêm bằng chứng và sự hiểu biết về bất thường di truyền liên quan đến vô sinh nam giới. Những hiểu biết này sẽ trợ giúp chính xác cho việc chẩn đoán và điều trị, đặc biệt cho những bệnh nhân ITT điều trị bơm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI) vì những bệnh nhân mất đoạn NST Y nếu điều trị ICSI thành công có thể truyền những mất đoạn đó cho con trai của họ và làm tăng nguy cơ vô sinh cho thế hệ sau.4 Tại các vùng AZF các trình tự đã được nghiên cứu và thống kê nhiều nhất là sY84 và sY86 thuộc vùng AZFa; sY127 và sY134 thuộc vùng AZFb; sY254 và sY255 thuộc vùng AZFc.5 Các trình tự này đại diện chính cho các vùng AZFabc, được gọi là các vùng cơ bản và khi mất đoạn các trình tự này thì sẽ được coi là mất đoạn hoàn toàn các vùng AZFabc ảnh hưởng đến chức năng sinh sản tinh trùng. Tuy nhiên, ngoài các trình tự chính thuộc các vùng AZFabc, các trình tự mở rộng chưa được thống kê nhiều. Việc xác định các trình tự mở rộng đã được báo cáo ở một số nghiên cứu giúp tăng tỷ lệ phát hiện đột biến mất đoạn AZF.6 Năm 2013 viện nghiên cứu chất lượng di truyền học châu Âu (EMQN) cũng đã khuyến cáo phân tích thêm các trình tự mở rộng ngoài các trình tự cơ bản thuộc vùng AZFabc.7 Tuy nhiên tại Việt Nam vẫn còn rất ít các bài báo, nghiên cứu về cứu về các trình tự mở rộng trong vùng AZF. Vì vậy để đóng góp vào cơ sở dữ liệu các đột biến vùng AZF chúng tôi thực hiện nghiên cứu :‘‘Xác định đột biến mất đoạn AZF trên bệnh nhân vô tinh hoặc thiểu tinh nặng’’ Với mục tiêu: Xác định tỉ lệ đột biến mất đoạn AZF trên NST Y trong quần thể nghiên cứu.