KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ ĐAU DÂY V NGUYÊN PHÁT KHÁNG THUỐC BẰNG XẠ PHẪU GAMMA KNIFE

Abstract

Theo định nghĩa của hiệp hội đau đầu quốc tế14-16, đau dây V nguyên phát (đau dây thần kinh sinh ba- Trigeminal Neuralgia: TN) là những cơn đau xảy ra ở khu vực chi phối của một hoặc nhiều nhánh của dây thần kinh số V. Cơn đau thường xẩy ra một bên, có tính chất đột ngột, đau dữ dội, đau nhói, như dao đâm, như điện giật, cơn ngắn nhưng, hay tái diễn và đau liên tục. Đây là một trong những nguyên nhân đau nửa mặt phổ biến nhất, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Ở Mỹ, ước tính tỷ lệ mới mắc 4-5/100.000 người dân. Bệnh thường gặp ở người cao tuổi, rất ít gặp ở những người trẻ. Nguyên nhân thường gặp của bệnh là xung đột mạch máu thần kinh vùng dây V. Chẩn đoán đau dây V nguyên phát chủ yếu dựa vào hỏi bệnh và khám lâm sàng. Bệnh đáp ứng giảm đau tốt với các thuốc kháng động kinh nhóm carbamazepine. Tuy nhiên, bệnh nhân có xu hướng kháng thuốc đơn trị và sau đó kháng đa trị liệu, khoảng 50 % bệnh nhân kháng thuốc trong khoảng 2-5 năm sau điều trị do không dung nạp thuốc và tác dụng phụ nghiêm trọng14,15,16. Viện nghiên cứu Thần kinh, Hiệp hội chống đau quốc tế, Hội thần kinh học Hoa Kỳ đã định nghĩa về sự kháng thuốc trong điều trị đau dây V nguyên phát và khuyến cáo về phương pháp điều trị16,17,47,48. Các phương pháp điều trị thay thế là phẫu thuật giải ép mạch máu thần kinh, can thiệp dây V và xạ phẫu. Các phương pháp can thiệp phá huỷ dây V qua da và phẫu thuật giải chèn ép mạch máu đã được áp dụng từ lâu trên thế giới và Việt Nam7,8,11,13. Kết quả giảm cơn đau nhanh, lâu dài. Tuy nhiên, bệnh này gặp chủ yếu ở người cao tuổi, đối tượng nhiều bệnh nền nên phẫu thuật, thủ thuật có thể tiềm ẩn những rủi ro như nhiễm trùng, biến chứng gây mê, dò dịch não tuỷ…

Xạ phẫu gamma knife điều trị đau dây V kháng thuốc là phương pháp sử dụng chùm tia bức xạ tập trung chiếu vào gốc (rễ) dây thần kinh sinh ba ở mặt bên cầu não hoặc chiếu vào hạch Gasseria mà không làm tổn hại các mô xung quanh hoặc mạch máu. Xạ phẫu bằng công nghệ xạ phẫu Gamma Knife có nhiều ưu điểm so với xạ phẫu CyberKnife và LINAC. Trên thế giới, xạ phẫu điều trị đau dây V nguyên phát bằng dao gamma dược thực hiện tại những đất nước tiên tiến, có nền y học xạ trị phát triển. Nhiều nghiên cứu, báo cáo đã tổng kết, hiệu quả và một số tác dụng không mong muốn của xạ phẫu dây V. Hiệp hội xạ phẫu quốc tế đã phân tích những nghiên cứu và đưa ra khuyến nghị về kỹ thuật xạ phẫu gamma knife điều trị đau dây V18. Ở Việt Nam, đã có nhiều công trình nghiên cứu đánh giá hiệu quả điều trị đau dây V nguyên phát kháng thuốc bằng các phương pháp can thiệp như nhiệt đông lạnh, phẫu thuật giải chèn ép mạch máu, triệt hạch qua da. Ở Việt Nam, phương pháp xạ phẫu đau dây V bằng gamma knife đã áp dụng hơn 10 năm nay và đã có một số báo cáo ban đầu về hiệu quả giảm đau và tác dụng không mong muốn (biến chứng)5,6,12. Tuy nhiên, hiện tại, chưa có các nghiên cứu theo dõi lâu dài về hiệu quả giảm đau và biến chứng sau xạ phẫu cũng như tìm hiểu các yếu tố liên quan đến kết quả xạ phẫu. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài nghiên cứu “Kết quả điều trị đau dây V nguyên phát kháng thuốc bằng xạ phẫu Gamma Knife” tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, bệnh viện Bạch Mai nhằm hai mục tiêu sau: 1. Đánh giá hiệu quả giảm đau trên bệnh nhân đau dây V nguyên phát kháng thuốc bằng xạ phẫu dao Gamma quay. 2. Đánh giá tác dụng không mong muốn trên bệnh nhân đau dây V nguyên phát kháng thuốc bằng xạ phẫu dao Gamma quay.