THỰC TRẠNG RỐI LOẠN GIẤC NGỦ CỦA BỆNH NHÂN THOÁI HÓA KHỚP GỐI NGUYÊN PHÁT VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG

Abstract

Thoái hóa khớp (THK) gối là tình trạng biến đổi sinh học diễn ra ở sụn khớp, làm vi cấu trúc sụn hư hỏng dần, không hồi phục kèm theo tổn thương ở mô xương dưới sụn, màng hoạt dịch, bao khớp và dây chằng quanh khớp.1,2 THK là bệnh thường gặp nhất trong các bệnh lý cơ xương khớp, được xếp hạng nguyên nhân thứ 4 ở nữ và thứ 8 ở nam gây tàn phế, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người lớn tuổi.3 Hiện nay, bệnh chiếm khoảng 12,3% - 21,6% dân số, trong đó THK gối chiếm hơn một nửa và gia tăng gấp đôi từ giữa thế kỉ 20.4 THK gốiđã tạo ra một gánh nặng lớn cho người bệnh và xã hội. Tại Hoa Kỳ, chi phí điều trị thoái hóa khớp gối hàng năm lên đến trên 27 tỷ đô la, nhưng hiệu quả điều trị vẫn còn hạn chế.5 THK gối trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế ở các nước phát triển.6 Rối loạn giấc ngủ (RLGN) là vấn đề thường gặp ở những bệnh nhân mắc viêm khớp mạn tính nói chung và thoái hóa khớp nói riêng. Trong các nghiên cứu, tỷ lệ RLGN ở bệnh nhân THK gối nguyên phát dao động từ 64,9% đến 81%.3,7 Chất lượng giấc ngủ (CLGN) ở bệnh nhân THK gối kém hơn so với người khỏe mạnh, đặc biệt ở những bệnh nhân THK gối giai đoạn nặng và đau nhiều. Bên cạnh đó, tình trạng RLGN làm cho bệnh nhân mệt mỏi, tăng nguy cơ gây trầm cảm, tăng cảm giác đau về đêm và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.3,4 Trong nghiên cứu của tác giả Kuralay (2018), được tiến hành trên 90 bệnh nhân THK gối sử dụng bộ câu hỏi PSQI, tỉ lệ RLGN là 81%. Chất lượng giấc ngủ kém hơn ở những bệnh nhân nữ, có bệnh phối hợp, tình trạng đau khớp gối nặng hơn và có điều kiện sức khỏe thể chất và tinh thần kém hơn.3 Ngoài ra, nghiên cứu của Chen (2014), đánh giá RLGN của 192 bệnh nhân THK gối ở Đài Loan với tỷ lệ RLGN là 70,3%. Các yếu tố liên quan đến RLGN được báo cáo gồm: chất lượng cuộc sống thấp hơn, mức độ đau khớp gối nhiều hơn, bệnh THK gối nặng hơn, độ tuổi cao, giới tính nữ, trình độ học vấn thấp hơn và tâm lý lo lắng của người bệnh.8 Để khảo sát RLGN, các bác sĩ chuyên ngành tâm thần sử dụng kỹ thuật đo đa kí giấc ngủ, đo đa kí hô hấp và các thang đo đánh giá CLGN như: thang đo thiếu ngủ Epworth (Epworth Sleepiness Scale - ESS), bộ câu hỏi liên quan đến chức năng giấc ngủ (Functional outcomes of sleep questionnaire-FOSQ) và chỉ số chất lượng giấc ngủ Pittsburgh (Pittsburgh sleep quality index-PSQI)9… Trong đó, thang đo PSQI đơn giản, dễ sử dụng, không yêu cầu trang thiết bị đắt tiền, có độ nhạy, độ đặc hiệu cao và dễ áp dụng trong thực hành lâm sàng và nghiên cứu. Thang điểm đã được chuẩn hóa và sử dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới.10,11 Tuy nhiên ở Việt Nam vấn đề CLGN của bệnh nhân THK gối và sự ảnh hưởng của RLGN đến chất lượng cuộc sống của người bệnh chưa được quan tâm nhiều. Do vậy, để hiểu sâu hơn vấn đề này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: "Thực trạng rối loạn giấc ngủ của bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát và các yếu tố ảnh hưởng " với hai mục tiêu sau: 1. Khảo sát về thực trạng rối loạn giấc ngủ của bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát. 2. Nhận xét một số yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của bệnh nhân thoái hóa khớp gối nguyên phát