NGHIÊN CỨU GIÁ TRỊ CỦA CA 50 HUYẾT THANH TRONG CHẨN ĐOÁN UNG THƯ BIỂU MÔ TUYẾN TỤY

Abstract

Ung thư tụy là bệnh lý ác tính của đường tiêu hóa, xuất phát từ các tế bào của mô tụy, trong đó ung thư biểu mô tuyến tụy chiếm đến 90% các trường hợp mắc ung thư tụy. Theo ước tính của Globocan 2018, ung thư tụy đứng thứ 14 trong số các bệnh ung thư hay gặp trên thế giới nhưng đứng thứ 7 trong số các nguyên nhân gây tử vong do ung thư, và đang có xu hướng gia tăng, với hơn 450.000 bệnh nhân được chẩn đoán mới và hơn 430.000 ca tử vong mỗi năm. Tỷ lệ mắc ung thư tụy cao hơn ở các nước phát triển, đặc biệt là châu Âu và Bắc Mỹ, thấp nhất ở châu Phi và Nam Á. Ở Việt Nam, năm 2018, ước tính có 965 bệnh nhân được chẩn đoán mới và 899 ca tử vong do ung thư tụy. 1,2 Một số yếu tố nguy cơ mắc bệnh đã được xác định như hút thuốc lá, tiền sử gia đình và yếu tố di truyền, đái tháo đường, béo phì, yếu tố ăn kiêng, sử dụng rượu, ít hoạt động thể chất. 1 Chẩn đoán ung thư tụy hiện nay vẫn đang là một thách thức với các nhà lâm sàng. Bệnh thường được phát hiện khi khối u đã xâm lấn hay di căn. Dẫn đến tiên lượng sống thêm 5 năm của ung thư biểu mô tuyến tụy rất thấp, ở mức 2 – 9%, kì vọng sống trung bình chỉ đạt 4 đến 6 tháng. 1,3 Vì vậy, việc phát triển các dấu ấn mới có ý nghĩa lớn trong hỗ trợ chẩn đoán, đánh giá đáp ứng điều trị, theo dõi và tiên lượng ung thư biểu mô tuyến tụy. CA 50 là một loại kháng nguyên carbohydrate, được tìm ra bởi Lindholm và các đồng nghiệp vào năm 1983. Nó được tiết ra bởi các tế bào biểu mô như tuyến tụy, dạ dày, vì vậy đặc hiệu cho các ung thư biểu mô. Nồng độ CA 50 huyết thanh cao được quan sát thấy ở một tỷ lệ lớn bệnh nhân mắc ung thư đường tiêu hóa, đặc biệt là ung thư tụy. 4 Các nghiên cứu đã cho thấy độ nhạy và độ đặc hiệu của CA 50 trong ung thư tụy ở mức cao lần lượt là 69-94% và 79-95%, sử dụng các giá trị cut-off khác nhau.5–9 Trong khi đó, tỉ lệ này ở những người mắc ung thư đại trực tràng là 38% và 100% , trong ung thư gan là 55% và 67% (Haglund và cộng sự, 1992). Nồng độ CA 50 huyết thanh tăng cao chỉ được tìm thấy trong 11% bệnh nhân viêm tụy mạn (Pasquali, 1994), chỉ ra rằng dấu ấn này có thể được sử dụng để phân biệt các bệnh tụy lành tính và ác tính. Tại Việt Nam, chưa có một nghiên cứu nào được công bố đánh giá giá trị của xét nghiệm dấu ấn ung thư CA 50 trong chẩn đoán ung thư biểu mô tuyến tụy. Vì vậy, chúng tôi tiến hành “Nghiên cứu giá trị của CA 50 huyết thanh trong chẩn đoán ung thư biểu mô tuyến tụy” với các mục tiêu: 1. Xác định nồng độ CA 50 huyết thanh ở bệnh nhân ung thư biểu mô tuyến tụy. 2. Xác định giá trị của CA 50 huyết thanh trong phân chẩn đoán ung thư biểu mô tuyến tụy.