NGHIÊN CỨU PHẢN ỨNG DA DO CARBAMAZEPINE TRÊN LÂM SÀNG VÀ MỐI LIÊN QUAN VỚI SỰ CÓ MẶT CỦA ALLELE HLA-B*15:02 VÀ HLA-A*31:01

Abstract

Carbamazepine là một trong những thuốc được sử dụng hàng đầu trong bệnh động kinh và bệnh lý đau dây thần kinh V. Phản ứng quá mẫn do Carbamazepine có thể xảy ra ở khoảng 10% bệnh nhân, trong đó đại đa số có biểu hiện trên da [1]. Đa số các phản ứng này ở mức độ nhẹ, ví dụ như hồng ban đa dạng (EM) hay dát sẩn ngoài da (MPE). Tuy nhiên ngược lại cũng có những phản ứng da nặng với nguy cơ tử vong cao. Hội chứng Stevens-Johnson (SJS) và hội chứng Lyell hay hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN) được đặc trưng bởi tổn thương bóc tách, hoại tử của thượng bì, với tỉ lệ tử vong sau 6 tuần của SJS là 12% và của TEN là 46% theo nghiên cứu của Sekula và cộng sự [2]. Hội chứng phản ứng thuốc với tăng bạch cầu ái toan và triệu chứng toàn thân (DRESS) bao gồm tổn thương da, sốt, các biến đổi về huyết học, tổn thương hạch và các tạng cũng có thể gặp sau sử dụng Carbamazepine, với tỉ lệ tử vong vào khoảng 10% [3]. Sự có mặt của một số allele HLA nhất định làm tăng nguy cơ xuất hiện các phản ứng da nặng khi sử dụng Carbamazepine. Năm 2004, nghiên cứu của Chung Wen-Hung và cộng sự đã chỉ ra mối liên hệ giữa allele HLA-B*15:02 và SJS/TEN trên các bệnh nhân gốc Hán sử dụng Carbamazepine [4]. Mối liên quan giữa HLA-B*15:02 và SJS/TEN đã được tìm thấy trên các quần thể người Đài Loan, Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia và cả Việt Nam [5–10]. Năm 2007, FDA đã đưa ra khuyến cáo sàng lọc allele HLA-B*15:02 trên các bệnh nhân thuộc quần thể có tỉ lệ mang HLA-B*15:02 cao trước khi sử dụng Carbamazepine [11]. Mối liên quan giữa sự có mặt của allele HLA-A*31:01 và DRESS/MPE đã được tìm thấy ở nghiên cứu của Ozeki trên quần thể người Nhật, Mark McCormack trên quần thể người châu Âu, Hung trên quần thể người Hán [12–14]. Mối liên quan giữa HLA-A*31:01 và SJS/TEN cũng được tìm thấy ở quần thể người Nhật và châu Âu [12,13]. Ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu về mối liên quan giữa các allele HLA và phản ứng da do Carbamazepine. Năm 2015, Nguyễn Văn Đính và cộng sự tìm ra mối liên quan giữa HLA-B*15:02 và SJS/TEN trên các bệnh nhân tại khoa Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng Bệnh viện Bạch Mai [7]. Nghiên cứu của Ngô Thị Huyền và cộng sự thực hiện tại khoa Thần kinh Bệnh viện Bạch Mai năm 2018 cũng tìm ra mối liên quan giữa HLA-B*15:02 với tình trạng dị ứng Carbamazepine [15]. Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân trong các nghiên cứu ở trên tuy có dị ứng với Carbamazepine nhưng không mang allele HLA-B*15:02. Nếu như trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về các allele khác ngoài HLA-B*15:02, mà nổi bật nhất là HLA-A*31:01, thì ở Việt Nam chưa có nghiên cứu nào tìm thấy sự liên quan giữa HLA-A*31:01 và các phản ứng da do Carbamazepine. Vì vậy, để khảo sát mối liên quan giữa HLA-B*15:02 và HLA-A*31:01 và phản ứng quá mẫn da do Carbamazepine, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Nghiên cứu phản ứng da do Carbamazepine trên lâm sàng và mối liên quan với sự có mặt của allele HLA-B*15:02 và HLA-A*31:01” với hai mục tiêu sau: 1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng phản ứng da do Carbamazepine. 2. Xác định mối liên quan giữa sự có mặt của allele HLA-B*15:02 và HLA-A*31:01 và phản ứng da với Carbamazepine.