NGHIÊN CỨU GEN KIR2DL3, KIR2DS2 Ở THAI PHỤ TIỀN SẢN GIẬT

Abstract

Tiền sản giật (TSG) là một trong những biến chứng y khoa phổ biến nhất của thai kỳ. Đây là một hội chứng bệnh lý phức tạp do thai nghén gây ra, thường xuất hiện sau tuần thứ 20 của thai kỳ và chấm dứt sau 6 tuần sau đẻ, với đặc trưng là tăng huyết áp và protein niệu 1, 2. Biểu hiện lâm sàng TSG rất đa dạng và thường được chẩn đoán muộn. Điều này dẫn đến khó khăn trong việc theo dõi điều trị và tiên lượng bệnh. Nhu cầu cần có một công cụ chẩn đoán sớm và chính xác tiền sản giật là bức thiết, nhằm cải thiện tiên lượng của thai kỳ 3, 4. Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình bệnh sinh của tiền sản giật nhưng bệnh nguyên chính xác vẫn còn chưa rõ ràng. Hiện nay nguyên nhân gốc rễ của TSG được cho là thiếu máu cục bộ rau thai 5, do sự xâm nhập bất thường của các nguyên bào nuôi và tái cấu trúc không đầy đủ của động mạch xoắn ốc 6. Trong thai nghén bình thường, các nguyên bào nuôi xâm nhập sâu vào các động mạch xoắn để tái cấu trúc mạch máu tử cung thành các mạch máu thể tích lớn và kháng trở thấp để tăng cường sự tưới máu cho rau thai. Quá trình này được kiểm soát bởi quần thể tế bào diệt tự nhiên uNK (uterine nature killer - tế bào NK tử cung) của mẹ, thông qua sự tương tác giữa thụ thể KIR (Killer cell immunoglobulin like receptor) trên tế bào uNK và phối tử của chúng - phân tử HLA (Human leukocyte antigen) lớp I - điển hình là HLA-C trên nguyên bào nuôi của thai nhi 7, 8, 9. KIR là một trong những nhóm receptor quan trọng nhất được biểu lộ trên bề mặt tế bào uNK. Locus KIR có tính đa hình thái với thành phần gen khác nhau giữa các haplotype, bao gồm haplotype A và B. Haplotype A chứa hầu hết các gen ức chế KIR2DL1, 2DL3, 2DL4, 3DL1, 3DL2, 3DL3, trong khi haplotype B chứa kết hợp khác nhau của các gen KIR hoạt hoá 2DS1, 2DS2, 2DS3, 2DS5, 3DS1 và KIR ức chế KIR2DL2, 2DL5 10. Chính điều này đã dẫn đến sự khác nhau về chức năng của KIR A hay B khi kết hợp với phối tử của chúng. HLA-C là HLA đa hình duy nhất được biểu lộ bởi nguyên bào nuôi, được chia thành hai nhóm HLA-C1 và HLA-C2 tuỳ vào sự tương tác với các KIR 7,8. Sự phối hợp giữa KIR của mẹ và HLA-C của thai có thể gây hoạt hoá hoặc ức chế tế bào uNK của mẹ, dẫn đến thúc đẩy hoặc ngăn cản sự xâm lấn của nguyên bào nuôi vào động mạch xoắn ốc 6. Trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu về các gen KIR ở người mẹ và các gen HLA-C ở thai nhi, đặc biệt về 2 gen KIR2DS2 và KIR2DL3. Nghiên cứu của William R.F và các cộng sự vào năm 2013 trên đối tượng người Mỹ gốc Âu, tác giả thấy những thai phụ mang gen KIR2DL3 ức chế trong khi thai nhi mang gen HLA-C1, dẫn đến sản sinh quá nhiều tín hiệu ức chế hoạt động tế bào dNK, thì có sự gia tăng đáng kể nguy cơ mắc tiền sản giật 11. Trong nghiên cứu của W Longa và cộng sự (2014) trên đối tượng người Hán, đã cho thấy KIR2DS2 được biểu lộ nhiều trên uNK, chúng kích thích mạnh mẽ hoạt động của các tế bào này, thúc đẩy sự xâm lấn của các nguyên bào nuôi vào màng rụng tử cung 12. Như vậy vai trò của 2 gen KIR2DS2 và KIR2DL3 trong cơ chế bệnh sinh tiền sản giật đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu khác nhau. Tuy nhiên những kết quả trước đây ở các chủng tộc và vùng địa lý khác nhau liệu có giống ở Việt Nam khi gen KIR có tính đa hình thái cao? Xuất phát từ thực tế hiện tại ở Việt Nam chưa có nghiên cứu nào đánh giá sự liên quan giữa kiểu gen KIR2DS2 và KIR2DL3 của thai phụ với khả năng mắc tiền sản giật, từ đó có thể đề ra một phương thức sàng lọc tiền sản giật rất sớm từ các tuần đầu thai kỳ của lần mang thai thứ nhất hoặc dự đoán nguy cơ tiền sản giật ở các lần mang thai tiếp theo, chúng tôi chọn tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu gen KIR2DL3, KIR2DS2 ở thai phụ tiền sản giật” với 2 mục tiêu: 1. Xác định tần suất gen KIR2DL3, KIR2DS2 ở thai phụ tiền sản giật và thai phụ bình thường. 2. Tìm hiểu mối liên quan của gen KIR2DL3, KIR2DS2 đối với một số triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của tiền sản giật.