KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH VỀ PHÒNG CHỐNG BỆNH DẠI VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA NGƯỜI DÂN HUYỆN TUY AN, TỈNH PHÚ YÊN, NĂM 2019

Abstract

Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm do vi rút dại gây ra. Bệnh biểu hiện với các triệu chứng viêm não tủy cấp tính. Vi rút dại thường truyền sang người thông qua vết cắn từ động vật mang vi rút dại. Bệnh dại là bệnh nguy hiểm, một khi đã phát bệnh gây tử vong 100%. Theo thống kê cứ mỗi 9 phút lại có một bệnh nhân chết vì bệnh dại [1]. Ước tính gánh nặng bệnh tật do bệnh dại gây ra hàng năm trên toàn thế giới là 8,6 tỷ USD về kinh tế và hơn 3,7 triệu DALYs [2], trong đó chi phí cho phòng bệnh dại là 1,2 tỷ USD [3], riêng khu vực châu Á vào khoảng 583,5 triệu USD [4]. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có trên 15 triệu người bị súc vật dại hoặc nghi dại cắn phải đi điều trị dự phòng bằng vắc xin [5]. Bệnh dại là nguyên nhân gây ra 59.000 người chết trên 150 Quốc gia mỗi năm, trong đó 95% các ca tử vong xảy ra ở châu Phi và châu Á. 99% những trường hợp bệnh dại do chó và gánh nặng bệnh tật chủ yếu ở vùng dân số nghèo, ước lượng khoảng hơn nửa số ca tử vong ở trẻ em dưới 15 tuổi [6]. Tại châu Á, bệnh dại là bệnh gây ra gánh nặng bệnh tật chính với khoảng 90% các trường hợp dại trên toàn thế giới. Mỗi năm có khoảng 45.000 - 55.000 ca tử vong [7]. Trong đó Việt Nam đứng thứ ba chỉ sau Trung quốc và Philippin về số ca tử vong trong giai đoạn 2010-2014 [8]. Trong giai đoạn 10 năm (2005-2014), tổng tác động kinh tế của bệnh dại đối với Việt Nam là hơn 719 triệu USD. Phần lớn nhất của các tác động (92%) được tạo thành từ các chi phí liên quan đến điều trị sau phơi nhiễm (PEP). Bệnh dại gây ra từ 36.560 đến 45.700 DALYs, được đo bằng số năm sống mất đi (YLL) [3]. Tại Việt Nam bệnh dại đã lưu hành trong nhiều năm, số ca tử vong do dại luôn giữ vị trí cao nhất và chiếm khoảng 50% các ca tử vong do các bệnh truyền nhiễm gây dịch trên người. Bệnh dại có mặt ở cả ba miền của đất nước, phổ biến nhất ở một số tỉnh miền Bắc, thấp nhất miền Trung [9]. Phú Yên là tỉnh thuộc miền Trung nơi có số lượng ca bệnh thường không cao, trong nhiều năm không ghi nhận ca bệnh nào, tuy nhiên những năm gần đây đang có xu hướng tăng cao, diễn biến phức tạp. Sau bốn năm (2012-2015) không ghi nhận ca bệnh, năm 2016 xuất hiện bốn ca bệnh dại và tất cả đều tập trung ở huyện Tuy An, năm 2017, 2018 đều ghi nhận ca bệnh tiếp theo. Câu hỏi được đặt ra là kiến thức, thái độ, thực hành của người dân trong địa bàn nghiên cứu về phòng chống bệnh dại như thế nào? Và yếu tố nào liên quan đến bệnh dại tại địa phương này? Đề từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp tiếp tục duy trì thành quả phòng, chống bệnh dại tiến tới khống chế và loại trừ bệnh dại trên người do chó lây truyền trên toàn cầu từ năm 2030 [11], [12], [13]. Xuất phát từ vấn đề trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu: Kiến thức, thái độ, thực hành về phòng chống bệnh dại và một số yếu tố liên quan của người dân huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên năm 2019. Với hai mục tiêu chính sau: 1. Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành của người dân về phòng chống bệnh dại trên người và động vật, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên năm 2019. 2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành của người dân về phòng chống bệnh dại trên người và động vật, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên năm 2019.