ĐÁNH GIÁ TỔN THƯƠNG ĐỘNG MẠCH VÀNH ĐI KÈM TRÊN BỆNH NHÂN CẦU CƠ ĐỘNG MẠCH VÀNH BẰNG SIÊU ÂM NỘI MẠCH

Abstract

Cầu cơ động mạch vành (ĐMV) là một bất thường mạch vành bẩm sinh thường gặp với tỷ lệ 15 - 85% trong các nghiên cứu giải phẫu tử thi, đó là tình trạng phía thượng tâm mạc có một bó cơ tim vắt ngang qua ĐMV và đoạn động mạch chạy trong cơ tim đó được gọi là động mạch đường hầm (tunneled artery) [1], [2]. Vị trí cầu cơ ĐMV hay gặp nhất là đoạn giữa động mạch liên thất trước (ĐMLTT). Chụp ĐMV qua da là phương pháp phổ biến nhất quan sát cầu cơ ĐMV [3], [4]. Tuy nhiên, phương pháp này còn nhiều hạn chế trong việc đánh giá chính xác sự có mặt của cầu cơ, và xơ vữa trong cầu cơ. Siêu âm nội mạch (IVUS) là phương pháp đưa đầu dò siêu âm vào trong lòng mạch máu bằng cách gắn nó vào đầu xa của catheter, đầu gần của catheter thì gắn vào máy siêu âm. Hệ thống máy siêu âm và đầu dò IVUS cho ta thấy được rõ nét, trung thực, chính xác hình ảnh trong lòng và thành ĐMV. IVUS là một phương pháp mới có độ chính xác cao để tiến hành đánh giá cấu trúc thành ĐMV như cầu cơ ĐMV và xơ vữa ĐMV [5]. Sự nén ép động mạch đường hầm chủ yếu diễn ra trong thì tâm thu, chiếm 15% thời gian tuần hoàn vành, nên nếu sự tắc động mạch đường hầm đơn thuần xảy ra trong thì tâm thu thì rất khó xảy ra thiếu máu cơ tim [3]. Tuy nhiên, trong 20 năm gần đây, nhờ vào sự ứng dụng các kĩ thuật chẩn đoán hình ảnh mới như siêu âm nội mạch, siêu âm Doppler trong lòng ĐMV, dụng cụ đo áp lực trong lòng ĐMV…, cũng như bằng chứng từ các nghiên cứu mô học, miễn dịch học, sinh học phân tử…, sự hiểu biết về cơ chế thiếu máu cơ tim của cầu cơ ĐMV tương đối rõ ràng [1], [4], [6]. Các nghiên cứu này đều cho thấy rối loạn huyết động trong cầu cơ ĐMV không chỉ xảy ra trong thì tâm thu mà còn kéo dài trong cả thì tâm trương làm giảm ngưỡng thiếu máu cơ tim gây nên các triệu chứng lâm sàng. Thêm vào đó, sự xoắn ép của mạch vành trong thì tâm thu có thể gây chấn thương lớp nội mạch làm tổn thương các tế bào nội mô, đặc biệt là khi nhịp tim nhanh, dẫn đến ngưng tập tiểu cầu, co thắt mạch vành gây nên hội chứng vành cấp trên lâm sàng. Sự có mặt của cầu cơ đã được chứng minh gây thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa ở gần cầu cơ. Điều này có thể được giải thích do sự rối loạn huyết động tạo ra bởi dòng máu phụt ngược hướng về phần này trong thì tâm thu. Tổn thương xơ vữa ĐMV đoạn gần cầu cơ làm tăng nguy cơ các biến cố tim mạch ở các bệnh nhân này. Trên thế giới cũng có 1 số nghiên cứu đánh giá đặc điểm ở cầu cơ, cũng như tương quan giữa các đặc điểm giải phẫu, chức năng ở cầu cơ với xơ vữa ĐM đoạn gần và đoạn trong động mạch đường hầm (như nghiên cứu của Yamada và cs [7]). Ở Việt Nam cho đến nay, đã có một số nghiên cứu về cầu cơ qua chụp ĐMV và cắt lớp vi tính đa dãy đánh giá cầu cơ ĐMV và tổn thương xơ vữa ĐM đi kèm, các tác giả nhận thấy cầu cơ chủ yếu gặp ở ĐMLTT và gánh nặng mảng xơ vữa chủ yếu ở đoạn gần cầu cơ (nghiên cứu Đỗ Thị Thùy Ninh [8]). Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào tiến hành dựa vào siêu âm nội mạch đánh giá cầu cơ ĐMLTT cũng như tổn thương xơ vữa đoạn gần và đoạn động mạch đường hầm. Do vậy, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Đánh giá tổn thương động mạch vành đi kèm trên bệnh nhân cầu cơ động mạch vành bằng siêu âm nội mạch’’ với 2 mục tiêu: 1. Mô tả đặc điểm cầu cơ, tổn thương xơ vữa động mạch đoạn gần và đoạn động mạch đường hầm ở bệnh nhân có cầu cơ động mạch liên thất trước bằng siêu âm nội mạch. 2. Tìm hiểu mối liên quan giữa một số đặc điểm giải phẫu, chức năng của cầu cơ động mạch liên thất trước với gánh nặng mảng xơ vữa động mạch đoạn gần và đoạn động mạch đường hầm.